Danh tướng Trần Nhật Duật

Danh Nhân Nước Việt
Kính thưa quý thính giả,

Lịch sử Việt Nam ghi lại nhiều chiến công hiển hách của các vị anh hùng đời Trần như: Trần Quốc Tuấn, Trần Quang Khải, Trần Quốc Toản, Trần Khánh Dư .v.v... mỗi danh tướng đều có sắc thái riêng biệt tạo thành những vì sao sáng trên nền trời nước Việt.

Ngoài ra, còn có một vị thân vương làm quan qua 4 đời vua, Ngài là một thi sĩ nổi tiếng đời Trần, và cũng là một danh tướng đã đại phá quân Nguyên - Mông tại Hàm Tử Quan, dọn đường cho chiến thắng Chương Dương lẫy lừng sau đó.

Trong tiết mục Danh nhân nước Việt tuần này, chúng tôi xin gửi đến quý thính giả bài “Danh tướng Trần Nhật Duật” của Việt Thái qua giọng đọc của Minh Nguyệt để kết thúc chương trình phát thanh tối hôm nay.

Đoạt giáo Chương Dương độ,

Cầm Hồ Hàm Tử quan.

Thái bình tu trí lực,

Vạn cổ cửu giang san.

Tạm dịch:

Chương Dương lấy giáo giặc,

Hàm Tử bắt quân thù.

Thái bình nên gắng sức,

Non nước mãi ngàn thu.

Đó là 4 câu thơ của Thái sư Trần Quang Khải viết về danh tướng Trần Nhật Duật trong niềm vui non sông sạch bóng quân thù.

Trần Nhật Duật ra đời vào tháng 4 năm Ất Mão (1255) tại thành Thăng Long. Ông là con trai thứ 6 của vua Trần Thái Tông và là em của vua Trần Thánh Tông. Thuở nhỏ đã nổi tiếng là hiếu học, giỏi võ và tinh thông cầm kỳ thi họa.

Tương truyền khi mới sinh, trên tay ông có bốn chữ "Chiêu Văn đồng tử". Về sau vua nhà Trần theo đó mà đặt vương hiệu cho ông là Chiêu Văn Vương.

Ngoài kiến thức Nho học uyên bác, Trần Nhật Duật còn hiểu biết một cách sâu sắc về phong tục tập quán. Tánh tình ông rất phóng khoáng, rộng lượng, học cao hiểu rộng và giỏi giao tiếp, am hiểu nhiều ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Chiêm Thành.

Trần Nhật Duật được phong tước Chiêu Văn Vương năm 12 tuổi, trở thành vương gia trẻ nhất của triều Trần. Khi 20 tuổi, ông được triều đình giao nhiệm vụ đặc trách về ngoại giao.

Năm 1280, Trịnh Giác Mật là chúa đạo Đà Giang nổi lên chống triều đình. Cùng lúc đó nhà Nguyên chuẩn bị đại quân sang đánh Đại Việt. Trước nhu cầu cấp bách, vua nhà Trần phái Trần Nhật Duật làm Trấn thủ Đà Giang, mang quân đi dẹp loạn. Trịnh Giác Mật đầu hàng, nên biên giới Tây Bắc được yên ổn.

Cuối năm 1284, quân Nguyên - Mông chia 2 đường ồ ạt kéo sang xâm lược Đại Việt lần thứ hai. Trần Nhật Duật khi ấy đang trấn thủ Quy Hóa. Trước thế mạnh của quân giặc từ Vân Nam tiến sang, ông rút lui về nơi nhà vua đóng quân.

Để tránh thế công hùng mạnh của quân địch, triều đình dùng kế “vườn không nhà trống” ở thành Thăng Long và các vùng phụ cận. Khi quân Nguyên bắt đầu suy kiệt lương thảo, quân dân nhà Trần bắt đầu phản công. Trần Nhật Duật là tướng chỉ huy mặt trận ở cửa Hàm Tử. Cuối tháng 4 năm 1285, ông thắng lớn ở Hàm Tử Quan. Quân giặc bị thiệt hại nặng nề, tan hàng bỏ chạy. Theo Đại Việt Sử ký Toàn Thư thì trận chiến Hàm Tử là một trong những trận đánh nổi tiếng trong cuộc chiến chống quân Nguyên - Mông và trong lịch sử nước Việt.

-Năm 1302, vua Trần Anh Tông phong cho ông làm Thái úy Quốc Công cùng vua trông coi việc nước.

-Năm 1324, vua Trần Minh Tông phong ông làm Tá thánh Thái Sư, và năm 1329, phong ông làm Đại Vương. Tính tổng cộng, ông làm quan suốt 4 đời vua: Thánh Tông, Nhân Tông, Anh Tông và Minh Tông, với 3 lần trấn thủ các vùng Đà Giang, Tuyên Quang, Thanh Hóa. Ông cũng từng trấn thủ kinh thành, khi vua và tướng Trần Quang Khải tuần du phương Nam. Ông cũng là người có công nuôi dạy hoàng tử Mạnh, tức vua Trần Minh Tông.

-Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật từ trần năm Canh Ngọ (1330), hưởng thọ 75 tuổi.

*****

Tên tuổi và sự nghiệp của Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật gắn liền với giai đoạn vinh quang nhất của nhà Trần. Tài năng và đức độ, cộng với sự nghiêm minh ngay thẳng của ông, đã góp phần không nhỏ vào sự tồn tại và hưng thịnh của Đại Việt.

Tuy làm quan đến chức Thái Sư nhưng ông lúc nào cũng mang tinh thần phóng khoáng, bao dung và độ lượng. Là Tể Tướng, nhưng ông không bao giờ lạm dụng quyền lực và luôn thể hiện đức tính nhu hòa với mọi người.

Hơn thế nữa, ông còn là thi sĩ và nhạc sĩ xuất sắc, đã sáng tác rất nhiều khúc nhạc, lời ca và điệu múa. Vì là người văn võ song toàn, Trần Nhật Duật được xem là Tổ Sư của ngành ngoại giao nước Việt.

Nhưng điều đáng nói, ông là một trong số những hoàng tử xuất sắc nhất của triều Trần trong cả 2 lãnh vực cầm quân và trị quốc. Trận chiến Hàm Tử Quan đã mở màn cho hàng loạt các chiến thắng vang dội sau đó của quân dân Đại Việt, trong cuộc chiến chống quân Mông Cổ, một đế quốc hùng mạnh nhất thế giới vào giai đoạn này.

Đáng nói hơn nữa là, sau khi non sông sạch bóng quân thù, ông vẫn tận tụy phục vụ cho dân cho nước suốt mấy đời vua liên tiếp, và ông được xem là một vị thanh quan sáng chói nhất của Trần triều.

Nhìn lại lịch sử và suy nghiệm về xã hội VN hiện nay, có lẽ không ai là không mong cầu đất nước có những con người "văn võ toàn tài và đức độ sáng ngời" như Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật xuất hiện, mới sớm giải trừ chế độ cộng sản, phục hưng đất nước trước hiểm họa xâm lăng của Tàu Cộng phương Bắc.