Trung Quốc đáng sợ đến mức nào?

Bình Luận

CSTQ tuy hung hăng nhưng có rất nhiều khuyết điểm mà Hoa Kỳ cần ý thức để có thể khống chế. Mời quý thính giả đài ĐLSN nghe phần Bình Luận của Cù Tuấn Biên Dịch từ tờ The Economist với tựa đề: “Trung Quốc đáng sợ đến mức nào?” sẽ được Nguyên Khải trình bày để kết thúc chương trình phát thanh ĐLSN tối hôm nay.

(Cù Tuấn biên dịch/Nguồn: “How scary is China?”, The Economist, Nov 9th 2023) 

Khi Joe Biden gặp Tập Cận Bình ở San Francisco… rủi ro sẽ rất cao. Giao tranh ở Trung Đông có nguy cơ trở thành một sân khấu khác cho sự cạnh tranh giữa các cường quốc, với việc Mỹ ủng hộ Israel và Trung Quốc (cùng với Nga) tăng cường liên kết với Iran. Ở Biển Đông, Trung Quốc đang quấy rối các tàu Philippines và cho máy bay của họ bay gần các máy bay Mỹ một cách nguy hiểm. Năm tới sẽ thử thách mối quan hệ Trung-Mỹ nhiều hơn nữa. Vào tháng 1, một ứng cử viên bị Bắc Kinh căm ghét có thể giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống Đài Loan. Trong phần lớn thời gian của năm, cuộc đua vào Tòa Bạch Ốc sẽ là một phần của việc chỉ trích Trung Quốc.

Sự nhiệt thành chống Trung Quốc của Mỹ một phần là sự điều chỉnh quá mức đối với sự tự mãn trước đây của nước Mỹ về mối đe dọa kinh tế, quân sự và ý thức hệ mà một Trung Quốc khổng lồ chuyên quyền đặt ra. Mối nguy hiểm từ Trung Quốc là có thật, và có nhiều lĩnh vực mà chính quyền của ông Biden nên đứng lên chống lại giới cầm quyền Trung Quốc. Nhưng cũng có nguy cơ quan điểm của Mỹ về sức mạnh của Trung Quốc trở thành một bức tranh biếm họa, gây ra các cuộc đối đầu và tệ nhất là một cuộc xung đột mà có thể tránh được. Ngay cả khi không có chiến tranh, sự vội vàng đó sẽ gây ra tổn thất kinh tế to lớn, chia cắt nước Mỹ khỏi các đồng minh và làm xói mòn những giá trị tạo nên sức mạnh của nước này. Thay vào đó, Mỹ cần có một đánh giá tỉnh táo không chỉ về điểm mạnh mà còn cả điểm yếu của Trung Quốc. 

Những điểm yếu đó là gì? Trong số những điều ít được hiểu nhất là những thiếu sót về mặt quân sự, mà chúng tôi mô tả trong một báo cáo đặc biệt về Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA). Sau nhiều thập niên hiện đại hóa, nó thật đáng sợ. Với 2 triệu nhân sự và ngân sách hàng năm là 225 tỷ USD, nước này có quân đội và hải quân lớn nhất thế giới cùng lực lượng hỏa tiễn hùng mạnh. Đến năm 2030, PLA có thể có 1.000 đầu đạn hạt nhân. Các điệp viên của Mỹ cho biết ông Tập đã ra lệnh cho PLA phải có khả năng xâm chiếm Đài Loan vào năm 2027. Và các dự án của PLA cũng có quy mô rộng hơn trước. PLA sẽ đe dọa các nước láng giềng của Trung Quốc ở Biển Đông và đụng độ với Ấn Độ. PLA đã có bàn đạp ở Châu Phi và đang tìm kiếm một bàn đạp khác ở Trung Đông. 

Tuy nhiên, hãy nhìn kỹ hơn và các vấn đề sẽ xuất hiện. Được rèn luyện trong nhiều thập niên theo giáo điều quân sự của Liên Xô và Nga, PLA đang cố gắng tiếp thu các bài học từ Ukraine và phối hợp các hoạt động “chung” giữa các quân chủng, điều sẽ là chìa khóa cho bất kỳ cuộc tấn công nào thành công vào Đài Loan. Tuyển dụng là rất khó khăn. Bất chấp những nỗ lực của các bộ phim như “Chiến binh sói” nhằm tôn vinh sự nghiệp quân sự buồn tẻ với mức lương tầm thường, PLA vẫn gặp khó khăn trong việc tuyển dụng những người có tay nghề cao, từ phi công chiến đấu đến kỹ sư. PLA hầu như không có kinh nghiệm chiến đấu – ông Tập gọi đây là “căn bệnh hòa bình”. Lần tham chiến nguy hiểm nhất của nó trong khoảng bốn thập niên qua là thảm sát chính công dân của mình xung quanh Quảng trường Thiên An Môn vào năm 1989. 

Những điểm yếu về quân sự của Trung Quốc tồn tại cùng với những điểm yếu về kinh tế được biết đến nhiều hơn. Khủng hoảng tài sản và thái độ thù địch ngày càng tăng của Đảng Cộng sản Trung Quốc đối với khu vực tư nhân và vốn nước ngoài đang cản trở tăng trưởng. IMF cho biết GDP của Trung Quốc sẽ tăng 5,4% trong năm nay và chỉ 3,5% vào năm 2028. Đầu tư của các công ty đa quốc gia vào Trung Quốc chuyển sang mức âm trong quý 3, lần đầu tiên kể từ khi hồ sơ bắt đầu được ghi nhận vào năm 1998. Nền kinh tế trị giá 18 nghìn tỷ USD của Trung Quốc là rất lớn. Nhưng mặc dù dân số đông hơn nhiều, nhưng GDP của nước này khó có thể vượt Mỹ nhiều hoặc thậm chí vượt quá Mỹ vào giữa thế kỷ này. 

Đằng sau những điểm yếu về kinh tế và quân sự của Trung Quốc là vấn đề thứ ba và sâu sắc hơn: sự thống trị của ông Tập đối với một hệ thống độc tài không còn cho phép tranh luận về chính sách nội bộ một cách nghiêm túc. Kết quả là việc ra quyết định ngày càng xấu đi. Các nhà kỹ trị kinh tế đã bị những người trung thành với chế độ gạt ra ngoài lề. Theo một ước tính, quân đội dành một phần tư thời gian của họ cho việc giáo dục chính trị, nghiền ngẫm những tác phẩm như “Tư tưởng Tập Cận Bình về củng cố quân đội”. Hệ tư tưởng của ông Tập là đảng do ông lãnh đạo phải luôn chỉ huy mọi việc. 

Sự cai trị được cá nhân hóa là không tốt cho Trung Quốc và gây nguy hiểm cho thế giới. Thiếu những lời khuyên đúng đắn, ông Tập có thể tính toán sai, như Vladimir Putin đã làm với Ukraine. Tuy nhiên, ông Tập có thể nản lòng khi biết rằng nếu xâm chiếm Đài Loan nhưng không chinh phục được hòn đảo này, ông có thể mất quyền lực. Một điều rõ ràng là: bất chấp những hoạt động ngoại giao mang tính xây dựng được chào đón và định kỳ, chẳng hạn như các cuộc tiếp xúc cấp bộ trưởng với Mỹ được nối lại gần đây, cam kết của ông Tập trong việc làm xói mòn các giá trị tự do trên toàn cầu sẽ không hề suy giảm. 

Về mặt quân sự, Mỹ nên thực hiện sự răn đe chứ không phải sự thống trị. Chính quyền Biden đã đúng khi bán thêm vũ khí cho Đài Loan, xây dựng lực lượng ở châu Á và đổi mới các liên minh phòng thủ ở đó. Nhưng Mỹ nên tránh một cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân hoặc bị coi là ủng hộ nền độc lập chính thức cho Đài Loan. Đối phó với Trung Quốc đòi hỏi một cái nhìn thực tế về khả năng của nước này. Tin tốt là những điểm yếu của Trung Quốc và những sai lầm của ông Tập tạo ra cho phương Tây đủ thời gian để chống lại mối đe dọa mà Trung Quốc gây ra.