Tổng thống Obama và tương lai quan hệ Mỹ- Việt

Thứ Hai, 06.06.2016

Tuy chuyến công du vừa qua của TT Hoa Kỳ Obama không có những bước đi đột phá về dân chủ và nhân quyền, nhưng đã nhen nhúm một niềm hy vọng vào tương lai. Tương lai đó nằm trong tay của chính đại khối dân Việt, có quyết tâm đứng lên, thách thức độc tài, xây dựng dân chủ hay không. Mời quý thính giả đài ĐLSN nghe phần Bình Luận của Bùi Văn Phú ... với tựa đề: "Tổng thống Obama và tương lai quan hệ Mỹ- Việt."sẽ được Song Thập trình bày để kết thúc chương trình phát thanh DLSN tối hôm nay.

Khi đi thăm một nước khác, các nhà lãnh đạo Hoa Kỳ thường mang theo những thông điệp và cam kết để thắt chặt quan hệ song phương.

Chuyến công du Việt Nam của Tổng thống Barack Obama cũng không ra ngoài thông lệ ấy. Mục đích chính của chuyến đi là tăng cường an ninh chiến lược, qua chính sách xoay trục của Mỹ; phát triển kinh tế, qua hiệp định TPP; và quảng bá những giá trị của dân chủ tự do, qua các nổ lực thúc đẩy việc thực thi quyền tự do phổ quát của con người.

Sáng ngày 23/5, tại dinh chủ tịch ở Hà Nội, với sự hiện diện của Chủ tịch Trần Đại Quang, Tổng thống Barack Obama đã đọc diễn văn dài hơn 10 phút nói về những hợp tác song phương mới.

Trong giáo dục, một số đại học Mỹ gồm cả Đại học Harvard sẽ giúp các đại học Việt Nam phát triển một số ngành chuyên môn. Tiếp tục tăng số sinh viên du học giữa hai nước. Đại học Fulbright đã có giấy phép hoạt động tại Việt Nam sẽ chính thức mở cửa vào mùa thu tới. Hoa Kỳ lần đầu tiên được gửi tình nguyện viên Peace Corps đến giúp giảng dạy và huấn luyện sư phạm tiếng Anh.

Về nhân đạo Mỹ tiếp tục giúp khắc phục hậu quả của chiến tranh như gỡ bom mìn, tiếp tục tẩy sạch chất độc da cam ở Đà Nẵng và lên kế hoạch làm sạch ở Biên Hòa.

Về kinh tế hãng hàng không VietJet đã ký kết hợp đồng mua 100 máy bay Boeing trị giá 11 tỉ 300 triệu đô-la. Hai bên sẽ cộng tác để hiệp định thương mại TPP được quốc hội hai nước phê chuẩn và thi hành. Đây là hiệp định thương mại giữa Hoa Kỳ và 11 quốc gia ven Thái Bình Dương, trong đó có Việt Nam, Nhật Bản, Singapore, Malaysia, Brunei ở Đông Á. Bắc Kinh xem TPP như một âm mưu nhằm kiềm chế Trung Quốc.

Về an ninh khu vực, Hoa Kỳ dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam. Điều này khiến Bắc Kinh bề ngoài ủng hộ nhưng trong lòng không vui, dù Tổng thống Obama nhấn mạnh Trung Quốc không phải là nguyên do khi đưa ra quyết định này.

Các nhà vận động cho nhân quyền Việt Nam cũng bất bình với việc bỏ cấm vận vũ khí. Trong buổi họp báo ông Obama nhấn mạnh việc mua bán vũ khí tùy thuộc vào nhiều điều kiện khắc khe, trong đó có nhân quyền và sẽ được Mỹ cứu xét từng đơn đặt hàng riêng biệt.

Về dân chủ và nhân quyền, Tổng thống Mỹ thừa nhận hai bên còn những khác biệt nhưng tiếp tục đối thoại. Ông Obama nói Hoa Kỳ không áp đặt thể chế kiểu Mỹ với Việt Nam hay bất cứ quốc gia nào, nhưng ông tin rằng khi người dân có quyền tự do phát biểu, báo chí, tôn giáo, hội họp và ứng cử – là những giá trị phổ quát toàn cầu – điều đó không đe doạ sự ổn định xã hội mà sẽ giúp đất nước phát triển hơn.

Chiều ngày 24/5, nhà lãnh đạo Hoa Kỳ đến nói chuyện với hơn hai nghìn thanh niên, sinh viên tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia Mỹ Đình.

Ông Obama nhắc đến Hai Bà Trưng, triết lý với Phan Châu Trinh đan xen với những lời ca ngợi vẻ đẹp của Việt Nam với vịnh Hạ Long, hang động Sơn Đoòng, phố cổ Hội An, với 36 phố phường Hà Nội qua câu chuyện ông đi ăn bún chả, uống bia tối hôm trước để tận mắt nhìn thấy sự năng động của thủ đô theo dòng xe máy tuôn chảy khiến ông nghĩ là mình không thể qua đường giữa những luồng xe như thế.

Kết thúc bài diễn văn, ông đọc thơ Kiều để đánh dấu lòng tin trong giai đoạn mới của quan hệ hai nước: "Rằng trăm năm cũng từ đây. Của tin gọi một chút này làm ghi".

Theo thăm dò năm 2015 của Pew Global, có đến 78% người Việt ưa thích Hoa Kỳ.

Trong buổi gặp gỡ người Mỹ gốc Việt ở San Jose vào mùa hè năm ngoái, Đại sứ Mỹ Ted Osius cho biết, theo một cuộc thăm dò nội bộ thì 92% người Việt ở mọi lứa tuổi, từ mọi miền đất nước, muốn có quan hệ thân thiết hơn với Mỹ, và theo cách nhìn của đa số dân Việt, quốc gia có ảnh hưởng quan trọng đối với tương lai Việt Nam là Hoa Kỳ đứng đầu bảng, kế đó là Nhật Bản, Nga, cuối cùng là Trung Quốc.

Là nhà ngoại giao đã phục vụ tại Việt Nam từ khi hai nước nối lại quan hệ, Đại sứ Osius nói rằng giới trẻ ở Việt Nam ngày nay muốn đất nước của họ được phát triển như Mỹ, chứ không muốn giống Trung Quốc.

Hôm tháng Tư vừa qua, trong buổi đón tiếp cô Vũ Minh Khánh sang Mỹ vận động cho sự tự do của chồng là luật sư bất đồng chính kiến Nguyễn Văn Đài đang bị giam tù, bà dân biểu Zoe Lofgren thuộc nhóm Vietnam Caucus trong Quốc hội Mỹ cũng kể rằng, khi đến Việt Nam bà đã có dịp tiếp xúc với nhiều người và thấy đại đa số dân chúng Việt Nam muốn đất nước họ có quan hệ tốt với Hoa Kỳ.

Ngay trước ngày nhà lãnh đạo Mỹ đi Việt Nam, hôm 20/5/16 một nhóm 40 trí thức và nhân sĩ trong đó có giáo sư Tương Lai, bác sĩ Huỳnh Tấn Mẫm, nhà báo Huỳnh Ngọc Chênh, nhà thơ Hoàng Hưng, giáo sư Nguyễn Văn Hạnh, linh mục Huỳnh Công Minh, nhà báo Tống Văn Công v.v... đã gửi thư cho Tổng thống Obama nêu lên quan ngại về chính sách bá quyền của Trung Quốc đối với một số lãnh đạo Việt Nam, cùng hành động hung hăng trên Biển Đông, nên đã thỉnh cầu Mỹ bỏ cấm vận vũ khi sát thương và họ hiểu rằng điều đó đi đôi với việc Hà Nội tôn trọng các quyền căn bản của dân mà nhiều người Việt cũng đang lên tiếng đòi hỏi.

Những người ký tên vào lá thư hy vọng sự có mặt của Tổng thống Obama tại Việt Nam sẽ là bước đột phá cho cơ hội thay đổi tại Việt Nam, như khẩu hiệu "Change – Yes, we can" của ông Obama đưa ra khi tranh cử cách đây tám năm, mà nay "đã trở thành phương châm hành động của chúng tôi trong cuộc đấu tranh cho tự do và dân chủ mà chúng tôi đang dấn bước". Phần kết của lá thư viết.

Một quốc gia được coi là bạn của Hoa Kỳ khi có chung tầm nhìn về vị trí chiến lược, về quyền lợi kinh tế và về những giá trị phổ quát của tự do và dân chủ. Ba yếu tố đó làm nên thế chân kiềng trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ.

Nay với nền tảng quan hệ mới được đặt ra trong chuyến đi tuần này của Tổng thống Barack Obama, hy vọng trong tương lai gần sẽ có những tiến bộ đột phá giúp cho lãnh đạo tương lai của Hoa Kỳ, là Donald Trump hay Hillary Clinton, sớm có cơ hội đến Việt Nam để củng cố thêm cho quan hệ song phương.

Để có những đột phá trong quan hệ Mỹ - Việt tùy thuộc vào Hà Nội và chính người dân Việt nếu họ muốn làm nên lịch sử.

Bùi Văn Phú