Nguyên phi Ỷ Lan

Danh Nhân Nước Việt

Kính thưa quý thính giả,

Trong sử Việt, có một phụ nữ vừa đẹp vừa có học vấn uyên thâm và là một nhà chính trị nổi tiếng. Bà được xem là một người đã đóng góp rất nhiều trong việc mang lại sự thịnh trị của triều Lý. Tên tuổi và cuộc đời bà gắn chặt với sự nghiệp của 2 vị minh quân Lý Thánh Tông và Lý Nhân Tông.

Trong tiết mục “Danh nhân nước Việt” tuần này, chúng tôi xin gửi đến quý thính giả bài “Nguyên phi Ỷ Lan” của Việt Thái qua giọng đọc của Minh Nguyệt để chấm dứt chương trình phát thanh tối hôm nay.

Sắc thị không, không tức sắc,

Không thị sắc, sắc tức không.

Sắc không quân bất quản,

Phương đắc khế chân không.

Đó là 4 câu trong bài kệ “Sắc Không” do Nguyên phi Ỷ Lan viết sau khi bàn luận về Thiền Đạo với đại sư Thông Biện.

Ỷ Lan tên là Lê Thị Yến Loan, sinh ngày 7 tháng 3 năm Giáp Thân (1044) tại phủ Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc Gia Lâm, Hà Nội), cha là ông Lê Công Thiết và mẹ là bà Vũ Thị Tình.

Ba năm sau khi tiến cung, Thứ phi Ỷ Lan hạ sinh cho vua Lý Thánh Tông một thái tử và đặt tên là Càn Đức. Nhờ đó, Thứ phi Ỷ Lan được phong lên Thần phi. Đến năm 1068, Ỷ Lan Thần Phi hạ sinh thêm một hoàng tử nữa và được phong là Nguyên phi.

Có lần, vua Lý Thánh Tông hỏi về kế sách trị nước, Nguyên phi Ỷ Lan trả lời:

“Muốn nước giàu dân mạnh, điều quan trọng là phải biết nghe lời can gián của đấng trung thần. Lời nói ngay nghe chướng tai, nhưng có lợi cho việc làm. Thuốc đắng khó uống, nhưng chữa được bệnh. Phải xem quyền hành là một thứ đáng sợ. Quyền lực và danh vọng thường làm thay đổi con người. Tự mình tu đức để giáo hóa dân thì hay hơn mệnh lệnh. Muốn nước mạnh thì vua phải nhân từ với muôn dân. Phàm xoay cái thế thiên hạ ở nhân chứ không phải ở bạo. Hội đủ những điều ấy, Đại Việt sẽ giàu mạnh”.

Năm 1072, vua Lý Thánh Tông mất, Thái tử Càn Đức lên ngôi lấy hiệu là Lý Nhân Tông. Vì vua Nhân Tông chỉ mới 6 tuổi, nên Thái hậu Ỷ Lan phải buông rèm nhiếp chính.

Ngày 25 tháng 7 năm Đinh Dậu (1117), Thái hậu Ỷ Lan qua đời, thọ 73 tuổi. Bà được phong thụy hiệu là Phù Thánh Linh Nhân Hoàng Thái Hậu.

*****

Sách sử viết, Thái hậu Ỷ Lan luôn chăm lo đến việc học hành và thi cử để mở mang dân trí. Bà ban hành nhiều chính sách như: cho chuộc nô tỳ, tha cung nữ, giảm thuế, cấm giết trâu bò… và Bà có công xây dựng hàng trăm ngôi chùa. Chính nhờ các câu chuyện kể giữa Bà và các vị sư thời nhà Lý, dân gian mới biết được gốc tích về sự truyền bá đạo Phật vào nước Việt. Và các nhà nghiên cứu văn học đã xếp Bà vào hàng tác giả văn học nổi tiếng thời Lý - Trần.

Vì lợi ích chung, Bà đã biết gác lại hiềm khích cá nhân để huy động mọi lực lượng nhằm chống kẻ thù xâm lược. Khi giặc Tống xâm lăng, vua Nhân Tông chỉ mới 10 tuổi, Bà phải lãnh đạo dân quân chiến đấu chống quân xâm lược phương Bắc.

Bà dùng người có tài như Lý Đạo Thành lo việc nội chính. Có thể nói triều Lý sẽ không có được những chiến công hiển hách của Lý Thường Kiệt trên chiến trường, nếu như không có một hậu phương vững chắc nhờ công của Bà và Bình Chương Lý Đạo Thành.

Tài năng và đức độ của Bà đã khẳng định bản lãnh của người phụ nữ Việt Nam, nên các sử gia đưa Bà vào hàng ngũ những nhà lãnh đạo chính trị kiệt xuất trong thời phong kiến. Đặc biệt, Bà để lại cho hậu thế một bài học quý giá về việc xử dụng hiền tài, biết bỏ hiềm khích riêng tư để chống quân xâm lược và phục vụ cho lợi ích chung của đất nước. 

Khi nghiên cứu về triều đại nhà Lý, rất nhiều sử gia đã công nhận đây là thời kỳ vàng son và rực rỡ của nước Đại Việt, với hơn 200 năm độc lập và thịnh trị. Có thể nói là triều Lý đã may mắn có được các vị minh quân nhân từ và bác ái như đức Thái Tổ, Thánh Tông và Nhân Tôn. Nhưng may mắn hơn nữa là các vị vua này có được một hoàng hậu và thái hậu tài ba, thấm nhuần giáo lý bao dung của Phật giáo, như Nguyên phi Ỷ Lan.

Chính vì thế nhắc đến triều Lý mà không nhắc đến công trạng của người phụ nữ có tấm lòng vĩ đại này là một điều thiếu sót. Vì nếu không có quyết tâm và tài điều hành đất nước của Bà, thì sẽ không có cuộc trường chinh oai hùng của quân Đại Việt, dám tấn công sang nước Tàu để bẻ gẫy ý đồ xâm lăng của quân nhà Tống.

Và nếu không có sự đồng lòng của triều đình nhà Lý, dưới sự nhiếp chính của Thái hậu Ỷ Lan, thì không có chiến thắng quân Tống ở lũy Như Nguyệt và 4 câu thơ ngạo nghễ "Nam quốc sơn hà nam đế cư" của danh tướng Lý Thường Kiệt.

Điều đáng buồn là giới trẻ VN hiện nay không được học nên không biết nhiều về sử Việt, về Nguyên phi Ỷ Lan một lòng vì dân vì nước, nhưng lại biết rõ về Võ Tắc Thiên hay Từ Hi Thái Hậu qua những bộ phim Tàu được chiếu tràn lan trên đất nước, dưới âm mưu thâm độc đồng hóa dân Việt của Tàu Cộng phương Bắc và sự tiếp tay của tập đoàn lãnh đạo CSVN.