Chí sĩ Phạm Hồng Thái

Danh Nhân Nước Việt

Kính thưa quý thính giả, 

Sau khi thực dân Pháp xâm chiếm VN, giới trí thức tham gia kháng chiến giành lại độc lập cho nước nhà. Mục tiêu thì chung, nhưng chủ trương lại khác nhau. Có người chọn giải pháp ôn hòa, một số khác chủ trương bạo động, một trong số người chủ trương bạo động dùng chất nổ ám sát viên Toàn quyền Đông Dương, mặc dù thất bại nhưng vẫn được xem là anh hùng của dân tộc.

Trong tiết mục “Danh nhân nước Việt” tuần này, chúng tôi xin gửi đến quý thính giả bài “Chí sĩ Phạm Hồng Thái” của Việt Thái qua giọng đọc của Minh Nguyệt để chấm dứt chương trình phát thanh tối hôm nay. 

Anh chàng trai nước Việt,
Sinh trong thời loạn thế.
Quên hạnh phúc riêng mình,
Quyết tâm đền nợ nước.
Tiếng bom Sa Điện đó,
Quân thù kinh khiếp sợ.
Sống hiên ngang ngạo nghễ,
Chết trên dòng Châu Giang.
Gửi xác nơi xứ người,
Phạm Hồng Thái tên anh.
Nghìn thu xin yên nghỉ,
Hậu thế nhớ ơn anh.

Phạm Hồng Thái tên thật là Phạm Thành Tích, sinh ngày 14/5/1895, quê ở Nghệ An, con của  quan Huấn đạo Phạm Thành Mỹ. Nội tổ Phạm Trung Tuyển và phụ thân ông đều tham gia cuộc khởi nghĩa Hương Khê do cụ Phan Đình Phùng lãnh đạo. 

Từ thuở nhỏ, Phạm Hồng Thái đã tận mắt chứng kiến tội ác của thực dân Pháp khi họ đàn áp các cuộc khởi nghĩa, với nhiều người yêu nước bị sát hại hoặc bị giam cầm trong tù ngục, xóm làng bị đốt cháy, của cải bị cướp bóc, nên đã khơi dậy tấm lòng yêu nước trong lòng ông. Cha ông vì tham gia khởi nghĩa nên bị truy lùng, phải trốn lên Lạng Sơn, ẩn nấp trong một xóm làng dạy học để mưu sinh. 

Khi lớn lên, Phạm Hồng Thái cùng với một nhóm thanh niên có tâm huyết theo Vương Thúc Oánh (thành viên Việt Nam Quang Phục Hội) vượt biên qua Thái Lan, sau đó sang Quảng Châu vào cuối năm 1918. 

Tháng 4 năm 1924, ông gia nhập nhóm chủ trương bạo động “Tâm Tâm Xã” của Hồ Tùng Mậu và Lê Hồng Sơn.

Theo tác phẩm “Liệt sĩ Phạm Hồng Thái” của Viên Sĩ Luân, vào ngày 18/6/1924, Toàn quyền Pháp tại Đông Dương tên Martial Henri Merlin đến thăm Quảng Châu. Sau khi biết ngày giờ và hành trình của viên Toàn quyền này, Phạm Hồng Thái mang theo súng ngắn để ám sát Merlin tại bến tàu Bạch Nga Đàm. Nhờ nói lưu loát tiếng Pháp, Phạm Hồng Thái trà trộn vào hàng ngũ sĩ quan và kiều dân Pháp, chờ cơ hội ra tay. 

Khoảng 10 giờ sáng, Merlin từ trên chiến hạm Pháp bước xuống, bắt tay những người ra đón. Lúc đó, Phạm Hồng Thái chỉ cách Merlin khoảng 10 thước, chuẩn bị nổ súng. Đột nhiên nhiều viên chức địa phương và ký giả kéo đến bao quanh Merlin. Vì sợ gây thương vong cho những người vô tội, nên ông không ra tay.

Cũng chiều hôm đó, khi Toàn quyền Merlin đến dự buổi tiệc chiêu đãi trong tòa Lãnh sự Pháp tại Sa Điện, Phạm Hồng Thái giả dạng phóng viên đột nhập vào hiện trường để thực hiện sứ mạng, nhưng vì khách tham dự quá đông, sợ súng ngắn khó bắn trúng mục tiêu và dễ lạc đạn nên ông đành hủy bỏ kế hoạch.

Ngày 19/6/1924, sau khi viết bản cáo trạng tố cáo tội ác của thực dân Pháp, một lần nữa ông  giả dạng ký giả vào khách sạn Victoria tại tô giới Sa Điện ở Quảng Châu, thực hiện cuộc ám sát Merlin bằng bom để gây tiếng vang. Và ông đã ném quả bom vào giữa bàn tiệc, sức công phá gây tử thương cho 5 doanh nhân Pháp, nhưng Toàn quyền Merlin chỉ bị thương. 

Sau khi ném bom, Phạm Hồng Thái thoát ra ngoài khách sạn nhưng bị truy đuổi, cuối cùng phải gieo mình xuống dòng Châu Giang tự tử, khi đó ông chỉ mới 28 tuổi. 

Thi hài Phạm Hồng Thái được chính phủ Tôn Trung Sơn chôn cất ở Hoàng Hoa Cương, nơi yên nghỉ của 72 liệt sĩ Trung Hoa trong cuộc Cách mạng Tân Hợi (1911).

*****

Sự kiện ám sát viên Toàn quyền Đông Dương được gọi là "Tiếng bom Sa Điện", gây chấn động vùng Đông Nam Á, khiến tinh thần yêu nước của thanh niên lên cao, uy tín của phong trào Đông Du gia tăng, nên nhiều thanh niên Việt Nam tình nguyện sang học tại trường quân sự Hoàng Phố của chính phủ Trung Hoa Dân Quốc. Tên tuổi của người anh hùng Phạm Hồng Thái đã trở thành một trong những biểu tượng yêu nước của giới thanh niên VN trong thời gian này. 

Hàng loạt các thanh niên khác đã đứng lên tiếp nối Phạm Hồng Thái trong các phong trào kháng chiến chống Pháp. Họ đã đứng lên "đáp lời sông núi" từ vài chục năm trước khi đảng cộng sản VN ra đời. Hàng ngàn người đã chết dưới tay thực dân Pháp và bè lũ tay sai. Hàng chục ngàn người bị đày đọa trong các trại tù khổ sai trong nước và tại các thuộc địa Pháp.

Giống như Phạm Hồng Thái, họ là những tinh hoa của đất nước chấp nhận hy sinh thân mình để cứu nguy tổ quốc. Nhưng điều đáng tự hào nhất, là họ đã chứng minh cho thế giới thấy rằng dân tộc Việt không yếu hèn và nhu nhược, bằng chứng điển hình là chính phủ Trung Hoa Dân Quốc của Tôn Dật Tiên đã bày tỏ lòng khâm phục tấm lòng ái quốc của Phạm Hồng Thái khi ra lệnh chôn cất ông trong nghĩa trang dành cho những người anh hùng trong cuộc cách mạng Trung Hoa.

Chính vì thế, những con đường mang tên của Phạm Hồng Thái mãi mãi sẽ là niềm hãnh diện của giới trẻ mang giòng máu bất khuất của nòi giống Tiên Rồng.