Võ Tướng Đặng Tất

Danh Nhân Nước Việt

Kính thưa quý thính giả, trong cuộc kháng chiến đánh đuổi giặc Minh xâm lược vào thế kỷ 15, có một võ tướng đầu quân dưới trướng Giản Định Đế, nhưng về sau lại bị Giản Định Đế giết chết vì lời gièm pha của hoạn quan, khiến hoài bão cứu nước của ông bị mai một.

Về sau, ông được vua Lê Thái Tổ truy phong tước “Đại Quốc Công - Thượng đẳng Tôn thần”, ban bảng vàng ghi 8 chữ: “Tiết liệt cương trung - Trung thần hiếu tử”. Qua chuyên mục Danh Nhân Nước Việt tuần này, chúng tôi xin gửi đến quý thính giả bài “Võ Tướng Đặng Tất” của Việt Thái qua giọng đọc của Minh Nguyệt để kết thúc chương trình phát thanh tối hôm nay.

Việt Thái

Quốc sĩ vô song, song Quốc sĩ.
Anh hùng bất nhị, nhị Anh hùng.
Đó là 2 câu đối của vua Lê Thái Tổ cảm khái đề ra khi viếng quê hương của danh tướng Đặng Tất.
Đặng Tất sinh năm 1357 tại làng Tả Hạ, huyện Thiên Lộc, tỉnh Nghệ An. Nay là xã Tùng Lộc, huyện Can Lộc, Hà Tĩnh. Ông đỗ Thám hoa triều Trần, làm quan đến chức Hành khiển. Ông là con cháu của Lại bộ Thượng thư Đặng Bá Tĩnh.
Khi giặc Minh xâm lược với chính sách “lấy di trị di”. Do bị bức bách ông trá hàng, được giao làm Tri châu Châu Hóa.
-Ngày 1/11/1407, Trần Ngỗi tự xưng làm Giản Định Đế, dựng cờ khởi nghĩa ở Yên Mô (Ninh Bình) lập ra triều Hậu Trần. Lực lượng nghĩa quân vừa gây dựng bị quân Minh kéo đến bao vây, có nguy cơ tan rã. Giản Định Đế liền đưa quân vào Nghệ An tiếp tục hoạt động, được một số quý tộc nhà Trần cùng với quan lại của nhà Hồ tìm về tụ nghĩa.
Nhìn thấy cảnh hung ác và tàn bạo của quân Minh, Đặng Tất cùng con là Đặng Dung giết hết quan quân của giặc Minh tại Châu Hóa, rồi đưa quân ra Nghệ An gia nhập đoàn quân của Giản Định Đế. Vốn là người có tài, ông được Giản Định Đế phong làm Quốc công, tổng chỉ huy lực lượng nghĩa quân. Ông cùng Nguyễn Cảnh Chân đánh thắng nhiều trận nổi tiếng.
-Cuối năm 1407, ông chiếm thành Diễn Châu và Nghệ An tiêu diệt Trần Thúc Dao, Trần Nhật Chiêu và 600 quân Minh. Tướng giặc là Trương Phụ đưa quân vào Nghệ An đàn áp. Do thiếu quân, ông phò Giản Định Đế rút vào Châu Hóa (Quảng Trị) xây dựng căn cứ.
-Đầu năm 1408, ông đánh tan đạo quân của tướng Minh tên Phạm Thế Căng ở cửa Nhật Lệ.
-Tháng 10 năm 1408, ông điều quân ở các lộ Thuận Hóa, Tân Bình, Nghệ An và Thanh Hóa tiến ra Đông Đô. Nhiều hào kiệt và dân chúng trong vùng hưởng ứng, gia nhập vào đoàn quân.
-Ngày 14/12/1408, ông cùng Nguyễn Cảnh Chân chỉ huy đánh tan quân Minh trên bến Bô Cô, chém chết Thượng thư Bộ binh Lưu Tuấn và Đô ty Lữ Nghị của quân Minh.
Sau hơn một năm giúp nhà Hậu Trần, Đặng Tất lập nhiều công trạng lớn. Nhưng Giản Định Đế đa nghi, nghe lời gièm pha của hoạn quan Nguyễn Quỹ và Nguyễn Mộng Trang, ra lệnh giết ông cùng Nguyễn Cảnh Chân trên bến Hoàng Giang vào năm 1409.
Trong sách “Đại việt sử ký toàn thư”, sử gia Ngô Sĩ Liên có lời bình như sau: “Nghe lời gièm pha của hoạn quan một lúc giết hai người bề tôi phò tá, tự mình chặt bỏ chân tay bè cánh thì làm sao nên việc được”.
Về sau, các triều vua nhà Lê và nhà Nguyễn đều sắc phong thần cho ông và con là võ tướng Đặng Dung.
-Năm 1654, cháu mấy đời của ông là Tổng binh Đặng Ngũ Quế lấy ngày mùng 10 tháng Giêng năm Tý làm chuẩn, cứ 3 năm tổ chức lễ tưởng niệm công đức ông một lần.
*****
Võ tướng Đặng Tất là một trong những anh hùng thời Hậu Trần, nhưng ông không được may mắn như những tướng lãnh sinh cùng thời với ông là Trần Nguyên Hãn, Phạm Văn Xảo .v.v. đầu quân dưới trướng Bình Định Vương Lê Lợi, đã đạt thành tâm nguyện giải cứu sơn hà xã tắc, dựng lại ngọn cờ tự chủ cho dân tộc.
Dù vậy, chiến công của ông được nhiều sử gia ghi nhận, vì ông đã khiến cho quân Minh không thể bình định nước Việt, tạo cơ hội cho các lực lượng kháng chiến khác trỗi dậy ở khắp nơi, trong đó có đoàn nghĩa quân Lam Sơn của đức Lê Lợi.
Điều đáng là, dù biết rõ lực lượng mình đơn độc, ông vẫn một lòng quyết tâm theo đuổi công cuộc chống ngoại xâm, nhưng lại bị Giản Định Đế nghe lời gièm pha giết chết, tạo nên cảnh bi thương. Đây là điều bất hạnh của thời Hậu Trần.
Cuộc khởi nghĩa của ông và vua tôi nhà Hậu Trần tuy thất bại, nhưng gương tiết liệt được hậu thế ghi nhớ và ông được sử Việt ghi chép là một trong những võ tướng oai hùng trong công cuộc chống giặc ngoại xâm phương Bắc.
Con ông là võ tướng Đặng Dung thà nhảy xuống sông tuẩn tiết, chứ không chịu làm tay sai cho giặc. Đặng Dung đã để lại bài thơ “Cảm hoài” nổi tiếng, thể hiện ý chí sắt đá của một anh hùng bất phùng thời:
Việc lớn chưa xong, tuổi đã già,
Đất trời thu gọn, tiệc ngân nga.
Gặp thời bần tiện, thành công dễ,
Lỡ bước anh hùng, dạ xót xa.
Giúp chúa, những mong xoay trục đất,
Rửa dòng không lối, kéo ngân hà.
Bạc đầu, thù nước còn chưa trả,
Mấy độ mài gươm, bóng nguyệt tà.
Trong thảm cảnh đen tối của đất nước hiện nay do chế độ cộng sản gây ra, tuổi trẻ VN đang vùng lên đấu tranh chống chế độ độc tài cộng sản. Một ngày gần đây, những tấm gương sáng của Anh hùng Liệt nữ, các bậc Tiền nhân và thế hệ trẻ sẽ làm cho nhiều người Việt thức tâm, cùng vùng lên giải trừ chế độ phi nhân, viết lên trang sử mới cho dân tộc.