Vua Trần Thái Tông

Danh Nhân Nước Việt

Kính thưa quý thính giả,

Một nhà thiền học xuất sắc, là vị vua mở đầu triều Trần,tiếp nối 225 năm trị vì của nhà Lý. Ngài nổi tiếnganh minh và nhân hậu, có tài lãnh đạo đất nướclập nên trang sử oai hùng cho dân tộc Việt trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên - Mông xâm lược lần thứ nhất vào năm 1258. Ngài đã để lại trong lịch sử văn hóa dân tộc một dấu ấn đặc sắc không thể phai mờ.

Trong chuyên mục Danh nhân nước Việt tuần này, chúng tôi xin gửi đến quý thính giả bài “Vua Trần Thái Tông” của Việt Thái qua giọng đọc của Minh Nguyệt để chấm dứt chương trình phát thanh tối hôm nay

Trần Thái Tông tên là Trần Cảnh, sinh ngày 9/7/1218 tại phủ Thiên Tường,là con trai thứ hai của quan Nội thị Phán thủ Trần Thừa. Thuở nhỏ Trần Cảnh nổi tiếng thông minh, lanh lợi.

Từ đầu thế kỷ 13, do có công dẹp loạn Quách Bốc nên giòng họ Trần, đứng đầu là Trần Tự Khánh,anh họ của Trần Thủ Độ, nắm hết quyền hành trong triều nhà Lý.

-Năm 1223, sau khi Trần Tự Khánh qua đời, Trần Thủ Độlên thay, được phong làm Điện tiền Chỉ huy sứ,chức vụ thống lãnh toàn quân Đại Việt.

-Năm 1225, với sự tiến cử của Thái sư Trần Thủ Độ,Lý Chiêu Hoàngra chiếu chỉ nhường ngôi và trao hoàng bào cho Trần Cảnh ở điện Thiên An.Trần Cảnh lên ngôi lấy hiệu là Trần Thái Tông,mở đầu vương triều nhà Trần.

-Ngày 22/11/1225,Trần Thái Tông tiến hành cải tổ luật pháp, hành chánh, đồng thời khuyến khích nông, thương nghiệp và phát triển nền giáo dục Tam giáo Đồng Nguyên. Ngàixây dựngquân đội hùng mạnh để ngăn chận quân Chiêm Thành cướp phá phía Nam. Trong thời gian này, phíaBắc của Đại Việt, Mông Cổ đã trỗi dậy thành một nước có binh hùng tướng mạnh.

-Năm 1228, Trần Thái Tôngđịnh lại hệ thống quan lại cho các văn võ đại thần và đặt ra lệ: cứ 15 năm xét duyệt quan lại 1 lần, cứ 10 năm cho thăng lên 1 cấp.

-Năm 1240 và 1241, quân Thổ Mán từ phía Bắc kéo xuống cướp phá biên giới Đại Việt, ngài thân chinh dẫn quân đánh vào đất Tống tiêu diệt toàn bộ quân Thổ Mán.

-Mùa xuân năm 1250, Trần Thái Tông cho đổi Đô Vệ phủ (lo việc kiện tụng) thành Tam Ty viện (Phụng tuyên, Thanh túc, Hiến chính) và cử Ngự sử Lê Phụ Trần trông coi.

-Năm 1252, Chiêm Thành xua quân cướp phá vùng ven biển phía Nam, Trần Thái Tông một lần nữa thân chinh, Chiêm Thành bại trận phải chịu thần phục nhà Trần.

-Đầu năm 1258, Mông Cổ đem 3 vạn quân tấn công Đại Việt. Trần Thái Tông dàn quân ngăn chận tại sông Cà Lồ ở Phù Lỗ nhưng thất bại trước số đông, phải rút về Thăng Long.Quân Mông Cổ chiếm được thành Thăng Long, nhưng vì thiếu lương thực phải sang các vùng phụ cận cướp bóc, bị nghĩa quân chận đánh quyết liệt nên bị thiệt hại nặng nề.Sau đó, Trần Thái Tôngđích thân chỉ huy quân Đại Việt tấn công vào bến Đông Bộ Đầu,đánh tanđoàn quân Mông Cổ.Tướng chỉ huy Mông Cổ phải trốn chạy về Vân Nam.

-Ngày 30/3/1258, Trần Thái Tông nhường ngôi cho Thái tử Trần Hoảng tức Trần Thánh Tông, lui về cung Thánh Từ, nhưng vẫn hỗ trợTrần Thánh Tông trị quốc. Trong thời gian này, ngài giảng dạy về Thiền tông,truyền lại kinh nghiệm tu hành của mình qua các tác phẩm Khóa hư lục, Thiền tông chỉ nam, Chú giải Kim cương Tam muộivà Lục thì sám hối khoa nghi, Bình đẳng lễ sám văn. Ngài được xem là người có ảnh hưởng lớn đến sự hình thành Thiền phái Trúc Lâm vào cuối thế kỷ 13.Ngoài ra, ngài còn là một nhà thơ, đã để lại tập Trần Thái Tông ngự tập, được Phan Huy Chú khen là lời thơ thanh nhã, đáng đọc.

-Ngày 5/5/1277, Thượng hoàng Trần Thái Tông băng hà tại điện Vạn Thọ, hưởng dương 58 tuổi, được tôn miếu hiệu là Thái Tông, thụy hiệu là Văn Thánh Vũ Nguyên Hoàng Đế.

Lê Tắc, một sử gia người gốc Việt của Đại Nguyên, đã viết trong sách An Nam chí

lược rằng, Trần Thái Tông là người "khoan nhân thông tuệ, văn võ toàn tài, lấy tư cách con rể nhà Lý kế vị quốc vương". 

*****

Vua Trần Thái Tông được xem là vị Thiền sư thông tuệ của Phật giáo Việt Nam, ngài đã đặt nền móng về tư tưởng cho việc hợp nhất ba bốn giòng Thiền có mặt tại Đại Việt thời bấy giờ, thành một phái thống nhất là Thiền Trúc Lâm. Và vịTổ thứ nhất của Thiền phái này chính là Điều ngự Trần Nhân Tông, cháu nội của ngài.

Dân chúng thương mến đúc tượng và thờ phượng ngài ở đền Trần tạiThái Bình, Nam Định và đền Thái Vi ở Ninh Bình. Ngày nay ở Hà Nội có phố Trần Thái Tông ở quận Cầu Giấy. TạiSài Gòn, Đà Nẵng, Đà Lạt, Thái Bình, Nam Định, Hạ Long.v.v. đều có đường phố mang tên Trần Thái Tông.

Trần Thái Tông không chỉ là vị vua anh hùng khi tạo ra thắng lợi trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên - Mông lần thứ nhất, mà ngài còn được sử sách lưu truyền là một nhà Thiền học, một triết gia có những tư tưởng độc đáo, sâu sắc.Lên ngôi lúc còn nhỏ tuổi, nhưng ngài đã tạo nên sự nghiệp huy hoàng trong lãnh vực quân sự, lẫn chính trị và kinh tế. Có nhiều yếu tố đã tạo nên thời kỳ rực rỡ này, nhưng cũng không vì vậy mà phủ nhận công lao và tài năng của ngài, vị vua khai mở nhà Trần và chiến thắng lũ giặc ngoại xâm phương Bắc.