Mừng Lễ Độc Lập lần thứ 249 của Hoa Kỳ

Bàn Ngang Tán Dọc

Sự Kiện: Ngày này cách đây 249 năm, một quốc gia chào đời, United States Of America – Hiệp Chúng Quốc Hoa Kỳ. Chúng ta hãy dành ra ít phút để nhắc lại mấy nét chính của sự kiện quan trọng này. 

Kịch Bản:

HD- Chào chị ML và anh TH. Hôm nay là ngày Lễ Độc Lập của Hoa Kỳ. Anh chị làm gì trong ngày này? 

ML- Chào anh HD và anh TH. ML nghĩ việc đầu tiên là chúc mừng đất nước đã cưu mang chúng ta, và nhắc nhớ con cháu luôn biết ơn những người lập quốc về những gì chúng ta được hưởng. 

TH- Vậy TH đề nghị chúng ta cùng nhau nhắc lại mấy nét chính lịch sử lập quốc của đất nước này. Anh chị thấy thế nào? 

HD- HD tán đồng đề nghị của anh TH. Theo HD học, thì lịch sử nước Mỹ hiện đại ghi nhận ngày 4 tháng 7 năm 1776 như một cột mốc trọng đại, khi đại diện 13 thuộc địa tại Bắc Mỹ tuyên bố độc lập khỏi Vương Quốc Anh, khai sinh Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ. Tuy nhiên, sự kiện này không phải là một biến cố đột ngột mà là kết quả của nhiều năm mâu thuẫn tích tụ giữa các thuộc địa và chính quốc, bắt nguồn từ những khác biệt về quyền lợi kinh tế, chính trị, và quyền tự trị. Những diễn tiến lịch sử dẫn đến ngày Độc Lập có thể được tóm lược qua nhiều  giai đoạn: 

ML- Giai đoạn thứ nhất là nền tảng hình thành các thuộc địa Anh tại Bắc Mỹ

Vào đầu thế kỷ XVII, các đoàn di dân người Anh lần lượt vượt Đại Tây Dương đến lập nghiệp tại Bắc Mỹ. Năm 1607, Jamestown được thành lập tại Virginia, đánh dấu khu định cư Anh đầu tiên tồn tại lâu dài. Đến giữa thế kỷ XVII, các nhóm Thanh Giáo, đặc biệt tại New England, cũng thiết lập các thuộc địa như Massachusetts, Connecticut, và Rhode Island nhằm tìm kiếm tự do tôn giáo và tránh đàn áp chính trị tại châu Âu. 

TH- Đến giữa thế kỷ XVIII, 13 thuộc địa Anh trải dài dọc theo bờ biển Đại Tây Dương từ New Hampshire đến Georgia đã phát triển kinh tế mạnh mẽ, nhờ vào nông nghiệp, thương mại, và ngư nghiệp. Mặc dù các thuộc địa chịu sự bảo hộ của Anh, họ tự quản trị nội bộ qua các hội đồng lập pháp địa phương. Từ đó, tinh thần tự chủ và ý thức cộng đồng riêng biệt bắt đầu manh nha. Tiếp đến giai đoạn thứ hai là những

mâu thuẫn với Vương Quốc Anh. Sau khi kết thúc Chiến tranh Bảy năm (1756–1763), còn gọi là Chiến Tranh Pháp-Anh tại Bắc Mỹ (French and Indian War), Anh Quốc phải gánh chịu khoản nợ chiến tranh khổng lồ và tìm cách bù đắp bằng việc tăng thuế các thuộc địa tại Bắc Mỹ. Tuy nhiên, cư dân các thuộc địa cho rằng họ không được đại diện trong Quốc Hội Anh, nên việc đánh thuế là vô lý — biểu hiện qua khẩu hiệu nổi tiếng: “No taxation without representation” (Không đánh thuế khi không có đại diện). 

HD- Sang đến năm 1765, Đạo luật Tem (Stamp Act) được ban hành, buộc người dân thuộc địa phải mua tem cho các loại giấy tờ hợp pháp, báo chí và văn kiện thương mại. Điều này gây nên làn sóng phản đối dữ dội, dẫn đến việc thành lập Liên Đoàn Sons of Liberty – Con Cái Tự Do và các cuộc biểu tình khắp nơi. Đến năm 1766, trước sức ép dư luận, Anh buộc phải bãi bỏ đạo luật này, nhưng sau đó lại ban hành các thuế khác qua Đạo luật Townshend (1767) đánh vào hàng nhập khẩu như thủy tinh, giấy, sơn, và trà vân vân. 

ML- Đến giai đoạn ba là Cao Trào Chống đối ‘Boston Tea Party - Tiệc trà Boston’.

Căng thẳng đạt đỉnh điểm vào ngày 16 tháng 12 năm 1773, với sự kiện được gọi là Boston Tea Party. Khi ấy, người dân Boston, dưới sự tổ chức của Sons of Liberty, đã cải trang thành người bản địa Mohawk và đột nhập lên các tàu chở trà của Công ty Đông Ấn Anh, ném toàn bộ số trà xuống biển để phản đối Đạo luật Trà (Tea Act) — vốn duy trì thuế và ưu đãi độc quyền cho công ty này.Đáp lại, Quốc Hội Anh ban hành một loạt biện pháp trừng phạt mà người Mỹ gọi là “Intolerable Acts” (Những đạo luật không thể chịu nổi), nhưđóng cửa cảng Boston và hạn chế quyền tự trị của Massachusetts. Chính các đạo luật khắt khe này đãđẩy các thuộc địa lại gần nhau hơn, khơi dậy tinh thần đoàn kết và đấu tranh chống chính quốc. 

TH- Từ đó dẫn đến bước thứ tư là thành lập ‘Đại Hội Lục Địa - Continental Congress’và khởi nghĩa võ trangTháng 9 năm 1774, đại diện của 12 trong số 13 thuộc địa họp tại Philadelphia trong Đại Hội Lục địa lần thứ nhất (First Continental Congress), kêu gọi chấm dứt các đạo luật đàn áp, đồng thời tổ chức tẩy chay hàng hóa Anh. Tuy chưa quyết định ly khai, nhưng tinh thần phản kháng đã lan rộng.Đến tháng 4 năm 1775, xung đột võ trang bùng nổ tại Lexington và Concord, Massachusetts, khi quân Anh tiến vào để tước vũ khí dân quân thuộc địa. Những phát súng đầu tiên của cuộc Chiến tranh Cách mạng Mỹ (American Revolutionary War) đã nổ, gây thiệt hại cho cả hai phía. 

HD- Ngay sau đó, Đại Hội Lục địa lần thứ hai triệu tập vào tháng 5 năm 1775. Tại đây, các đại biểu quyết định thành lập Quân Đội Lục địa (Continental Army) dưới quyền chỉ huy của George Washington, người được coi là nhà quân sự tài năng và có uy tín lớn. Từ đó tiến sang giai đoạn 5 là Tuyên Ngôn Độc Lập: Thành quả tất yếu của mâu thuẫn. Trong suốt năm 1775–1776, những cuộc giao tranh tiếp diễn và nhận thức về việc ly khai ngày càng rõ rệt, nhất là sau khi bản luận thuyết Common Sense của Thomas Paine được phát hành tháng 1 năm 1776. Cuốn sách lập luận rằng việc độc lập là điều chính nghĩa và cần thiết cho một dân tộc có quyền tự quyết. 

ML- Dưới bối cảnh ấy, tháng 6 năm 1776, Richard Henry Lee, đại biểu từ Virginia, đề xuất một nghị quyết về việc độc lập. Rồi một ủy ban soạn thảo được thành lập gồm Thomas Jefferson, John Adams, Benjamin Franklin, Roger Sherman, và Robert Livingston. Trong đó, Jefferson được giao viết bản thảo chính.Sau nhiều tranh luận và chỉnh sửa, Ngày 4 tháng 7 năm 1776, Đại Hội Lục địa chính thức thông qua Tuyên Ngôn Độc lập. Văn kiện tuyên bố 13 thuộc địa tự do và tách rời khỏi Vương Quốc Anh, khẳng định các quyền tự nhiên và bất khả xâm phạm của con người như quyền sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc. 

TH- Bản Tuyên ngôn nêu rõ những bất công mà vua George III đã gây ra cho người dân thuộc địa, nhưđánh thuế vô lý, áp đặt quân đội, và tước đoạt quyền tự trị. Đó không chỉ là văn kiện pháp lý mà còn là tuyên ngôn chính trị và triết lý nhân quyền tiên phong của nhân loại. Từ đó bước sang giai đoạn chót với kết quả và di sản

Cuộc chiến tranh giành độc lập kéo dài đến năm 1783, kết thúc với Hiệp Ước Paris, khi Anh công nhận chủ quyền của Hoa Kỳ. Ngày 4 tháng 7 kể từ đóđược kỷ niệm như Ngày Quốc Khánh Hoa Kỳ, đánh dấu sự ra đời của quốc gia đầu tiên trên thế giới thành lập trên nền tảng quyền công dân và quyền tự trị.Tuyên Ngôn Độc lập không chỉ ảnh hưởng đến nước Mỹ mà còn truyền cảm hứng cho các phong trào giải phóng dân tộc và nhân quyền trên toàn thế giới, kể từ cách mạng Pháp năm 1789 đến các phong trào chống thực dân ở châu Á, châu Phi sau này. 

HD- Đi qua các bước lịch sử trên, chúng ta có bổn phận biết ơn những nhà lập quốc và đóng góp sức mình vào việc bảo vệ và phát triển đất nước thân yêu này.