Một kiểu tư duy bình dân hống hách

Chuyện Nước Non Mình

Tình trạng ăn xổi, ở thì đang xảy ra nhản nhản ở khắp mọi nơi nhất là những nơi có ô dù che chở. Thói “ mục hạ vô nhân” của giang hồ chợ búa thì đầy dẫy trong xã hội VN hiện nay. Trong tiết mục Chuyện Nước Non Mình, chúng tôi xin gửi đến quý thính giả đài ĐLSN bài viết có tựa đề: “Một kiểu tư duy bình dân hống hách” của VietTuSaiGon sẽ được Tâm Anh trình bày để tiếp nối chương trình tối hôm nay.

VietTuSaiGon.

Đó là kiểu tư duy rất quen thuộc trong thời đại bây giờ. Bình dân nhưng hống hách. Muôn đời nuôi giữ cái nghèo trong tinh thần tự cao tự đại, không ai giàu hơn ta. Muôn đời úp mở cái dốt với niềm kiêu hãnh ta là thiên tài, không chừng ta còn là rốn của vũ trụ. Gần đây, phản ứng của hành khách đối với hãng hàng không Vietjet Air và nhiều công ty, tập đoàn nửa nạc nửa mỡ lại càng cho thấy rõ hơn điều này.

Nhưng cũng xin nói qua, thế nào là hống hách và thế nào là công ty nửa nạc nửa mỡ?
Có lẽ, nói về công ty nửa nạc nửa mỡ tại Việt Nam thì con số này không ít, nó nửa nạc nửa mỡ bởi vì nó là loại hình công ty, tập đoàn kinh tế nhà nước không ra nhà nước mà tư nhân cũng chả ra tư nhân. Bởi nó là công ty, tập đoàn kinh tế có vốn tư nhân, vốn cổ đông không thuộc nhà nước 100% nhưng lại không thể tồn tại, không thể hoạt động nếu không dựa vào quyền lực nhà nước. Hay nói khác đi, các công ty, tập đoàn này là sân sau của một nhóm lợi ích nào đó trong đảng. Và với nguồn gốc nửa nạc nửa mỡ như vậy, từ cung cách làm ăn cho đến ứng xử của các tập đoàn này đều bất minh và ngày càng yếu kém, mà cung cách làm ăn lại có tính hách dịch, cửa quyền và coi thường khách hàng, thậm chí vô văn hóa.
Những tập đoàn kinh tế tư như Vietjet, Hoàng Anh Gia Lai, Quốc Cường Gia Lai, FLC, Vincom… Tất cả đều là kinh tế tư nhân, cổ đông nhưng lại hoạt động dựa trên quyền lực nhà nước và cả thứ quyền lực nhà nước ngoại lai. Bởi với các tập đoàn này, khi chân rết, cái dù quyền lực bị gãy, không còn che chở được và chân rết quyền lực bị đứt thì tự thân của nó sẽ chết đi, không tài nào ngóc đầu dậy được. Một khi quyền lực còn mạnh, cái dù còn vững thì nó tha hồ làm mưa làm gió.
Tập đoàn Vietjet là một ví dụ, trước đây, khi mới hình thành, VJ làm ăn theo tinh thần kinh tế tư nhân (và giấu đi ban bệ quyền lực cũng như cái dù che cho nó), chọn phân khúc bình dân, giá rẻ với khẩu hiệu “mọi người đều có thể đi máy bay”. Cái khẩu hiệu này nhanh chóng ma mị hành khách và họ đã chọn VJ với niềm tin nó rẻ hơn các hãng bay khác. Và ban đầu nó cũng rẻ thật. Nhưng càng về sau, giá vé của VJ mắc ngang ngửa với các hãng bay cao cấp, có nhiều lúc vé loại tiết kiệm của VietNam Airline còn rẻ hơn vé tiết kiệm của VJ. Trong khi đó, máy bay VNA phẩm chất cao hơn, ghế ngồi cũng thoải mái và cung cách phục vụ ở hạng 4 sao rất khác biệt. Nó không giống như VJ, chỗ ngồi chật chội, giống ghế xe đường dài hơn là máy bay, cung cách phục vụ thì miễn bàn.
Vụ hành khách Đà Nẵng đưa ba đứa con vào Sài Gòn để tang cho cha mẹ, họ đặt vé cho cả ba đứa con và VietJet đã bán vé căn cứ trên giấy khai sinh của ba đứa con. Khi vào check in, vẫn check in và qua cửa an ninh xong thì chính hãng bay này lại tráo trở, đòi giấy chứng minh nhân dân của đứa bé 14 tuổi. Đứa bé 14 tuổi chưa kịp làm chứng minh thư (vì loại chứng minh dành cho độ tuổi này được phát động làm theo đợt tại Việt Nam, cứ đúng đợt thì công an xã/phường sẽ kết hợp với công an huyện/quận phát thông báo kêu gọi hàng loạt đứa trẻ lên công an xã/phường chụp hình, làm thẻ. Thường thì đợt làm thẻ rơi vào giữa mùa hè. Chính vì vậy, đứa bé 14 tuổi kia phải đợi đến giữa hè mới được làm thẻ và cuối hè mới nhận thẻ). Hãng bay làm khó dễ cho đến phút chót, máy bay chuẩn bị cất cánh vẫn không cho đứa bé 14 tuổi lên máy bay và yêu cầu để đứa bé ở lại.
Thử hỏi, một đứa bé 14 tuổi bị hãng bay yêu cầu để lại ở sân bay và cha mẹ, em của nó được lên máy bay, vậy nó sẽ ra về với ai? Ai nấu cơm cho nó ăn? Ai quản lý nó? Và nếu không cho nó lên máy bay tại sao ngay từ đầu lại bán vé theo giấy khai sinh? Tất cả những hành tung làm ăn và hành xử với khách hàng của VJ có gì đó rất chợ búa và thiếu khoa học, thiếu nhân tính.
Mà chuyện xảy ra với hãng bay này không phải chỉ mới lần đầu, số lượng hành khách phàn nàn về VJ ngày càng tăng nhưng hãng này vẫn không có những điều chỉnh, khắc phục mà thả bừa như không có chuyện gì. Vì VJ tự tin vào thế lực nhóm? VJ cũng mang căn bệnh của loại hình kinh tế nửa nạc nửa mỡ?
Có lẽ cả hai câu hỏi này đều có câu trả lời là đúng, VJ dựa vào quyền lực nhóm và cung cách phục vụ theo kiểu ban đầu thì đưa ra nhiều tuyên bố hấp dẫn, một khi đắt khách thì chuyển sang chểnh mảng, coi thường khách và thậm chí có những hành vi vô văn hóa. Vì lúc đó cái hụi quyền lực đã hốt xong, cái cần đã có, cái muốn cũng đã đủ. Cái còn thiếu duy nhất là thể hiện bản năng ăn trên ngồi trốc, đạp vào mặt khách hàng khi đã no. Và họ đã chọn thái độ này!
Rất tiếc, tại Việt Nam, có quá nhiều loại công ty, tập đoàn kinh tế nửa nạc nửa mở kiểu này nên có hàng ngàn thứ tiêu cực và khó bề phát triển bền vững, mọi thứ đều ăn xổi, bất chấp… Tất cả những vấn đề này, nếu không kịp sửa đổi, chấn chỉnh và trang bị văn hóa, đạo đức nghề nghiệp cho vững thì hậu quả của nó sẽ khó mà lường!