CHẤT VẤN CÔNG KHAI TRONG ĐẢNG CỘNG SẢN VN

Ngày 15.12.2011     

Lời dẫn: Lần đầu tiên một cuộc tranh luận và chất vấn trong một đảng bộ cộng sản đã được công khai và loan tải trên báo chí trong nước. Thực tế thì quyết định công khai các cuộc họp của đảng CSVN đã có từ mấy năm trước, nhưng chẳng bao giờ áp dụng. Chúng tôi xin gửi đến quý thính giả bài viết dưới đây của Tiến sĩ Nguyễn Quang A, nhận định về sự kiện ở Quảng Ngãi, qua sự trình bày của anh Hướng Dương.

Trong thế giới hội nhập ngày nay, hội nhập về mặt thông tin cũng hết sức quan trọng. Tuy còn hạn chế, nhưng người dân Việt Nam qua truyền hình hay qua Internet có thể chứng kiến những cuộc tranh luận, chất vấn công khai hết sức sôi nổi của các đảng chính trị, dẫu cầm quyền hay đối lập, ở nhiều nước trên thế giới.

Các đảng chính trị hoạt động lành mạnh là một nhân tố tối quan trọng đối với sự phát triển của mỗi nước. Chính vì thế hoạt động của các đảng chính trị, các cuộc hội nghị, tranh luận và chất vấn của các đảng phái nhằm làm rõ đường lối, chủ trương và các chính sách của họ đều phải được công khai để các đảng viên và dân chúng biết đến. Nếu không làm như vậy thì cơ hội cử tri bỏ phiếu cho họ sẽ không còn. Vì sự tồn tại của chính mình mà các đảng phải công khai như vậy tại các nước dân chủ.

Ở Việt Nam, từ nhiều thập niên qua, chỉ có một đảng chính trị duy nhất hoạt động. Và có lẽ vì quen với hoạt động trong thời kỳ bí mật, khi chưa nắm chính quyền, hay trong thời kỳ chiến tranh, nên các tranh luận chất vấn trong đảng cộng sản Việt Nam chưa được công khai. Nhưng khi đã là đảng cầm quyền và không còn chiến tranh hay không còn phải hoạt động bí mật nữa, và nhất là theo tôn chỉ mà đảng nói rằng mình phục vụ lợi ích toàn dân, thì nhu cầu công khai các cuộc họp, các tranh luận, chất vấn của đảng càng trở nên cấp bách. Không chỉ công khai trước các đảng viên mà còn phải công khai trước toàn dân.

Thế nhưng ở bất cứ nơi đâu, nếu chỉ có một đảng chính trị duy nhất thì không có cạnh tranh chính trị, không có khuyến khích, không có sức ép, không có động lực buộc phải công khai các cuộc tranh luận, chất vấn hay hoạt động nói chung nhằm giành phiếu bầu như ở các nước dân chủ. Và như thế hoạt động của đảng chính trị duy nhất rất dễ mắc các tật khó chữa là do thiếu cạnh tranh, thiếu sức ép phải công khai minh bạch vì sự tồn tại của chính mình. Khía cạnh này ít khi được chú ý, tuy nó có thể giúp chúng ta nhiều trong việc hiểu thực tế kỹ hơn.

Cũng có thể, người ta nghĩ rằng công khai, minh bạch sự tranh luận thì mâu thuẫn nội bộ bộc lộ ra và mất đi sự "đoàn kết nhất trí". Nếu nghĩ kỹ thì chuyện bộc lộ hay "vạch áo cho người xem lưng" này chỉ có lợi cho bản thân tổ chức vì nó buộc mọi thành viên của tổ chức phải có trách nhiệm giải trình.

Có lẽ do hiểu được nhu cầu chính đáng đó, và những điểm yếu nêu trên, mà hơn ba năm trước bộ Chính trị đảng cộng sản VN đã ban hành quy chế chất vấn trong đảng, qua quyết định số 158, ký ngày 12-5-2008. Tuy nhiên, từ đó đến nay vẫn chưa thấy có lần chất vấn nào. Trong khi các buổi chất vấn công khai tại quốc hội đã trở thành thông lệ từ mấy năm qua.

Tình hình dường như đã thay đổi kể từ ngày 2/12/2011 khi báo chí loan tin về hội nghị lần VII của tỉnh ủy Quảng Ngãi và tường thuật một phiên chất vấn được cho là sôi nổi về các vấn đề nội bộ của đảng bộ, cũng như về các vấn đề như tham nhũng, thủ tục hành chính, và vấn đề di dân mà người dân trong tỉnh quan tâm.

Đấy là một dấu hiệu đáng khích lệ, tuy hơi muộn. Nhưng muộn còn hơn không. Tỉnh ủy Quảng Ngãi đã không có sáng kiến "xé rào" nào cả, mà chỉ làm theo quyết định số 158 mà thôi! Nhưng 62 đơn vị còn lại và cả ở cấp trung ương vẫn chưa nơi nào thực hiện quyết định đó, cho nên sự kiện Quảng Ngãi vẫn là sự kiện đáng chú ý, được nhiều báo chính thống coi như sự kiện nổi bật.

Điểm 3 trong điều 3 của quy chế này quy định "chất vấn và trả lời chất vấn được tiến hành công khai, dân chủ, khách quan, thẳng thắn, trên tinh thần xây dựng". Không rõ sự công khai ở đây chỉ là trước hội nghị hay công khai trước cả dân chúng và các phương tiện truyền thông?

Nhưng nhiều báo đã đưa tin về cuộc chất vấn này, có nghĩa là các phóng viên đã có mặt và như vậy không phải là một cuộc chất vấn trong nội bộ những người dự hội nghị. Đó là một dấu hiệu đáng mừng. Giá mà từ cấp xã đến cấp trung ương, đều thực hiện quyết định này, thì chắc tình hình và hiệu quả hoạt động của đảng cộng sản đã được cải thiện.

Ở cấp tỉnh và thành phố, các cuộc chất vấn tại các phiên họp hội đồng nhân dân, cũng như tại các kỳ họp quốc hội, từ nhiều năm qua đã trở thành thông lệ. Báo giới đã có mặt để tường thuật, nhất là truyền hình trực tiếp đã giúp cho cho quần chúng biết rõ hơn về các hoạt động của các cơ quan này. Đấy là một điểm rất đáng hoan nghênh, tuy vẫn cần cải thiện nhiều.

Nếu các tổ chức của đảng cũng làm điều tương tự thì sẽ rất tốt. Có người sẽ nói, đấy là chuyện nội bộ của đảng. Hoàn toàn đúng. Nhưng đảng cộng sản nói rằng mình phục vụ toàn dân và là đảng duy nhất cầm quyền, nên các hoạt động và quyết định của nó không chỉ còn là "nội bộ", mà là ảnh hưởng đến tất cả mọi người, cho nên việc công khai minh bạch là cần thiết!

Nguyễn Quang A