Đội Cấn Và Lương Ngọc Quyến Cùng Cuộc Khởi Nghĩa Thái Nguyên

Danh Nhân Nước Việt

Kính thưa quý thính giả, 

Khi thực dân Pháp chiếm Việt Nam. Sau vụ Hà Thành đầu độc năm 1908 vỡ lở và âm mưu khởi nghĩa năm 1916 thất bại, Pháp cố đàn áp để dập tắt các phong trào đối kháng bằng cách bắt giam nhiều người. Nhưng càng ngày, càng có thêm nhiều người yêu nước tham gia vào cuộc kháng chiến chống ngoại xâm. Trong số đó có Đội Cấn, Đội trưởng lính khố xanh Pháp và anh hùng Lương Ngọc Quyến đứng ra tổ chức cuộc binh biến chiếm tỉnh Thái Nguyên với mục đích giành lại độc lập tự chủ cho nước nhà. Qua chuyên mục Danh Nhân Nước Việt tuần này, chúng tôi xin gửi đến quý thính giả bài “Đội Cấn Và Lương Ngọc Quyến Cùng Cuộc Khởi Nghĩa Thái Nguyên” của Việt Thái qua giọng đọc của Minh Nguyệt để kết thúc chương trình phát thanh tối hôm nay

Việt Thái

Đội Cấn tên thật là Trịnh Văn Đạt, sinh năm 1881, người làng Yên Nhiên, phủ Vĩnh Tường. Nhà nghèo, năm 1910, ông đăng lính khố xanh thay cho anh trai tên là Trịnh Văn Cấn, thăng dần lên chức Đội trưởng đội lính khố xanh trong cơ binh Pháp đóng ở Thái Nguyên, nên được gọi là Đội Cấn.

Tuy đi lính cho Pháp, nhưng Đội Cấn lại là người chịu ảnh hưởng và khâm phục tinh thần yêu nước chống Pháp của Đề Thám. Thời gian đóng tại Thái Nguyên, ông kết bạn với các đồng ngũ như: Đội Trường, Đội Giá, Cai Xuyên, Cai Mãnh.v.v. và thường luận bàn việc khởi nghĩa chống Pháp với những người này.

Giữa năm 1917, một thành viên trẻ tuổi của Việt Nam Quang Phục Hội là Lương Ngọc Quyến bị chuyển đến trại giam Thái Nguyên với bản án tù chung thân.

Lương Ngọc Quyến sinh năm 1885, là con trai của cụ Lương Văn Can, một sáng lập viên kiêm Hiệu trưởng trường Đông Kinh Nghĩa Thục. Tháng 10 năm 1905, Lương Ngọc Quyến cùng em ruột là Nhị Khanh hưởng ứng phong trào Đông Du của cụ Phan Bội Châu, được gửi sang Nhật du học.

Tại đây Lương Ngọc Quyến tốt nghiệp ưu hạng trường Chấn Vũ, một ngôi trường nổi tiếng của Nhật. Vì hoạt động cách mạng nên ông bị Nhật trục xuất. Ông sang Trung Hoa học khóa sĩ quan, sau đó phục vụ trong quân đội Trung Hoa với cấp bậc Thiếu tá.

Tháng 3 năm 1912, ông được bầu làm Ủy viên quân sự Ban chấp hành Việt Nam Quang Phục Hội. Đến năm 1914, ông bị mật thám Anh bắt tại Hồng Kông và giao cho Pháp. Ông ở tù tại trại giam Hà Nội, Phú Thọ, trước khi bị chuyển đến khám lớn Thái Nguyên.

Nhờ tiếp xúc với tù nhân Lương Ngọc Quyến, Đội Cấn biết quan điểm và sách lược đấu tranh của Việt Nam Quang Phục Hội nên đã tình nguyện gia nhập tổ chức yêu nước này. Đội Cấn và các đồng đội được Lương Ngọc Quyến động viên tinh thần, hướng dẫn cách tổ chức binh biến. Sau khi họp bàn nhiều lần, tất cả quyết định xử dụng các đội quân dưới tay để nổi dậy chiếm tỉnh Thái Nguyên và giải thoát toàn bộ tù nhân chính trị.

Tuy nhiên vì Pháp đã đề phòng binh biến, liên tục chuyển đổi hạ sĩ quan và binh sĩ các đơn vị nên ngày khởi nghĩa bị trì hoãn nhiều lần.

Đến tháng 8 năm 1917, khi được tin sắp có đợt thuyên chuyển lớn, Đội Cấn quyết định chọn ngày khởi nghĩa. Đêm 30 rạng sáng 31/8/1917, cuộc khởi nghĩa Thái Nguyên bùng nổ, nghĩa quân hạ sát viên Giám binh Pháp tên Noel, phá nhà lao Thái Nguyên, giải thoát 230 tù nhân. Đội Cấn được cử làm Tư lệnh, Lương Ngọc Quyến làm Tham mưu trưởng.

Sau đó, nghĩa quân triệu tập dân chúng tại Thái Nguyên, tuyên bố độc lập, đặt quốc hiệu là Đại Hùng, ra tuyên cáo kêu gọi toàn dân “lợi dụng cơ hội ngàn năm một thuở để rửa nhục và mang lại độc lập tự chủ cho nước nhà”. Số quân gia tăng hơn 600 người và lá cờ màu vàng đề 4 chữ “Nam binh Phục quốc”.

Quân của Đội Cấn làm chủ Thái Nguyên được 5 ngày, đến ngày 4/9/1917, Pháp điều động 2000 quân tấn công vào Thái Nguyên. Do lực lượng quá chênh lệch, nghĩa quân quyết định rút về vùng núi Tam Đảo, giáp Vĩnh Yên. Vì bị cùm lâu ngày nên đi đứng bất tiện, Lương Ngọc Quyến từ chối việc binh sĩ làm cáng để khiêng ông và rút súng tự sát.

Sau 5 tháng tử chiến, ngày 10/11/1918, quân Pháp tấn công lên căn cứ núi Pháo, nghĩa quân bị tổn thất nặng nề, Đội Cấn bị thương nặng và rút súng tự sát.

Quân Pháp tiếp tục càn quét nghĩa quân cho đến tháng 3 năm sau, kể cả dùng thủ đoạn bắt giữ thân nhân để buộc các nghĩa quân quy hàng. Một số nghĩa quân bị kết án tử hình và nhiều người khác bị đày ra Côn Đảo.

*****

Cuộc nổi dậy Thái Nguyên dưới sự lãnh đạo của Đội Cấn và Lương Ngọc Quyến, tuy không kéo dài được lâu như các cuộc nổi dậy kháng Pháp khác, nhưng nó đã gây tiếng vang lớn trong dư luận. Đặc biệt là nó chứng minh cho thấy không phải người Việt nào đi lính Pháp cũng là tay sai bán nước hoặc không có tấm lòng yêu nước. Ngược lại, khi có thời cơ và điều kiện, những người này sẵn sàng vùng lên, chấp nhận hy sinh tính mạng để cứu nguy Tổ quốc.

Cuộc nổi dậy Thái Nguyên đã góp thêm 2 tên tuổi sáng chói trong danh sách những anh hùng bất khuất của dân tộc Việt: Trịnh Văn Cấn và Lương Ngọc Quyến.

Trong giai đoạn Tổ quốc lâm nguy hiện nay, đất nước đang cần nhiều người yêu nước đứng ra tổ chức binh biến như Đội Cấn và anh hùng Lương Ngọc Quyến, để giải trừ chế độ cộng sản phi nhân và kết hợp toàn dân chống ngoại xâm. Như vậy, đất nước VN mới có cơ may thoát khỏi thời kỳ Bắc thuộc mới theo chủ ý của Tàu Cộng phương Bắc.