Ngày Đầu Tiên Ở Tù - phần 3

Thứ Sáu, ngày 12.09.2014    

Bị đồng loại đối xử không giống những con người. Điều đó làm tôi cay đắng nhưng thứ làm tôi đau khổ chính ở sự bất lực của mình. Tôi đã không phản kháng. Giọng nói sáng nay văng vẳng bên tai. Tôi nhận ra một điều, sự quy hàng còn khó khăn hơn nhiều so với nỗ lực phải chiến thắng … Liên tục chương trình, là (phần 3) bài viết của Phạm Thanh Nghiên có tựa đề: “Ngày Đầu Tiên Ở Tù” sẽ được Tâm Anh trình bày sau đây

Chị buồng trưởng gọi mọi người dậy sau tiếng kẻng báo thức. Lúc này tôi mới phát hiện chiếc bàn chải đánh răng đã bị thu giữ trong khi làm thủ tục nhập trại. Tôi nhớ rất rõ, người cho tôi... vay chiếc bàn chải đánh răng là chị Hà, thường được gọi kèm tên bố là Hà Ban. Theo quy định, bàn chải đánh răng phải bị chặt cụt đi phân nửa phần cán với lý do... đề phòng việc tù nhân tự sát hoặc dùng làm hung khí gây án, gây thương tích cho người khác. Cũng giống như phụ nữ khi vào tù không được phép... mặc áo xu-chiêng để đề phòng việc... dùng dây áo tự tử. Nhưng những quy định quái gở này vẫn không làm giảm các vụ "tự sát", hay những cái chết đầy bí ẩn trong các nhà tù.

Chị Hà Ban về sau bị kết án bẩy năm tù giam vì tội "Buôn bán trái phép chất ma túy" mặc dù khi khám nhà và đọc lệnh bắt, công an không tìm ra một chất gì được gọi là ma túy ngoài mấy chục ống xi-lanh. Bên điều tra lập luận rằng bị can là một con nghiện, đương nhiên "tàng trữ" xi-lanh không ngoài mục đích tiêm chích ma túy. Có xi-lanh tức là có hê-rô-in, vì thế, việc bắt giữ là đúng người đúng tội, thể hiện sự nghiêm minh và công bằng của luật pháp!

Sau này, tôi được một bạn tù cho biết chị Hà Ban đã chết trên trại giam Xuân Nguyên (Hải Phòng) vì căn bệnh AIDS. Và chết như bao người tù khác: đau đớn, vật vã, tức tưởi và cô quạnh.

Trong lúc đợi đến lượt để đi tắm, một giọng nói thì thầm phía sau tôi:

- Nghe chị nói nhưng đừng quay lại nhìn. Trong này có rất nhiều chuyện ngang tai trái mắt nhưng tốt nhất cứ mặc kệ. Không "đứa nào" xứng đáng để em bênh vực đâu. Nhất là lúc ốm đau, nếu không thật cần thiết thì đừng uống thuốc.

Một chút hoang mang thoáng trong đầu óc tôi lúc đó. Sau này, dù rất cố gắng, tôi vẫn không nhận ra giọng nói ấy là ai. Một vài cái tên được điểm trong đầu nhưng tôi vẫn không chắc chắn. Kinh nghiệm của "người tù bí ẩn" sau này đã trở thành phương châm hành xử cho tôi suốt thời gian bị tạm giam. Đối với một người tù chính trị, đó chưa hẳn là lối cư xử hoàn hảo bởi nó giống như một sự làm ngơ có lựa chọn trước những bất công mà bạn tù xung quanh phải gánh chịu. Cho dù không ai "giao trách nhiệm" nhưng một người bảo vệ nhân quyền, khi vào tù vẫn nên lấy sự bênh vực cho kẻ yếu làm bổn phận của mình. Ít ra đó là suy nghĩ của tôi khi còn ở ngoài.

Dù không muốn, song tôi đã chọn lựa thái độ "làm ngơ" trước một số việc ngang tai trái mắt trong suốt mười tám tháng tạm giam và ý thức được rằng đó là cách tốt nhất giúp tôi phần nào hóa giải được chính sách cô lập, điều quan trọng để đến gần hơn với những người tù. Cuộc đời của họ là bằng chứng rõ ràng nhất phản ảnh bộ mặt thật, nhem nhuốc và nhầy nhụa của chế độ. Tụi cai tù và thậm chí cả bọn điều tra viên sẽ ít cảnh giác hơn với một tù nhân chính trị có tính cách hài hước, giản dị và nhất là chả mấy khi nói chuyện chính trị. Hầu hết những kẻ tuyên chiến với sự phi nhân của chế độ này (trong đó có tôi) thường mặc nhiên nghĩ rằng mình đã rất hiểu chuyện, song cũng phải ngỡ ngàng nhận ra rằng: Sự thật còn vượt xa tưởng tượng.

Bữa cơm đầu tiên

Những âu cơm đang để dưới đất kia là dành cho chúng tôi.

"Ngồi xuống và bưng bát cơm lên!". Tôi ra lệnh cho mình.

Đưa miếng cơm vào miệng, cố gắng để không một giọt nước mắt nào rơi xuống.

"Phải ăn hết!". Tôi tiếp tục ra lệnh cho mình.

Cái thứ chúng tôi ăn chỉ giống cơm chứ chưa hẳn là cơm. Mỗi chiếc âu nhựa đựng một suất "cơm" ngả vàng (có hôm màu đen) còn lẫn cả thóc, sạn, trấu, dây bao và mang một mùi hôi đặc trưng được gọi chung là "mùi cơm tù". Một ít muối rang, lác đác vài hạt lạc vụn đựng trong một bát con bằng nhựa hai người chung nhau. Cũng hai người, chung nhau một bát canh rau muống. Gọi thế cho sang chứ đó là thứ rau "chưa lớn đã già", lơ thơ vài cọng gầy đét và dai ngoanh ngoách. Hiếm hoi lắm mới có một bữa rau non. Dù non hay già thì bát canh tù cũng phải mang đậm "bản sắc" của nó với nguyên cả gốc, lá úa, cỏ, và điểm xuyết vài chú sâu béo ngậy. Nước rau màu đen là đạt tiêu chuẩn nhà nước cho một bữa cơm tù hoàn hảo.

Trong mười tám tháng bị tạm giam, tôi chưa thấy ai có thể ăn hết phần cơm trong ngày đầu tiên ở tù cả. Tôi cũng không ngoại lệ và đó chính là một sự thất bại.

Tôi nhớ đến Bếch, con chó cưng của tôi. Một lần, chỉ vì tức giận chuyện gì đó tôi đã hơi mạnh tay khi để bát cơm trước mặt nó. Con chó không ăn, lẳng lặng bỏ đi. Lúc cả nhà cơm nước xong xuôi, bố tôi gọi mãi không thấy nó thưa. Ông đi tìm thì thấy Bếch đang nằm thu lu trong ổ, mắt đỏ hoe. Nó tủi thân. Cuối cùng tôi phải nựng nịu, dỗ dành mãi nó mới chịu ăn. Tôi đi tù đến năm thứ ba thì Bếch chết. Mẹ tôi bảo nó già và nhớ chủ.

Bị đồng loại đối xử không giống những con người. Điều đó làm tôi cay đắng nhưng thứ làm tôi đau khổ chính ở sự bất lực của mình. Tôi đã không phản kháng. Giọng nói sáng nay văng vẳng bên tai. Tôi nhận ra một điều, sự quy hàng còn khó khăn hơn nhiều so với nỗ lực phải chiến thắng.

Sáng thứ hai, sau ba ngày bị bắt tôi đi cung.

Ba điều tra viên, hai nam và một nữ với một tôi trong buồng cung ẩm thấp, chật chội. Chiếc áo dành cho "bị can" và đôi chân trần không giầy dép không làm tôi mất tự tin. Trên nét mặt của họ, sự căng thẳng nhiều hơn vẻ tự mãn.

Không có gì đặc biệt trong buổi hỏi cung đầu tiên ngoài việc nhận quyết định tạm giữ chín ngày (trong khi họ đã giam tôi ba ngày rồi). Nhưng tôi biết mình sẽ ở đây lâu dài, nhiều tháng thậm chí nhiều năm. Cộng sản luôn thù ghét kẻ chống lại họ.

Phạm Thanh Nghiên