NẾU BIẾT NHÌN XA TRÔNG RỘNG

Ngày 17.03.2012     

Lời dẫn: Vào tuần qua, nhà nước VN đột ngột công bố dự án mở rộng quốc lộ 1A, với tổng chiều dài hơn 1400 cây số, từ Hà Nội đến Cần Thơ và có tham vọng sẽ hoàn thành vào cuối năm 2016. Dự án này cho thấy khả năng tính toán tồi tệ và thiếu tầm nhìn xa của chính phủ Nguyễn Tấn Dũng. Chúng tôi xin gửi đến quý thính giả bài bình luận dưới đây của Lê Phục Văn, có tựa đề "Nếu biết nhìn xa trông rộng", qua sự trình bày của anh Song Thập.

Vào tuần qua, bộ giao thông vận tải VN đã đề nghị bộ tài chính xem xét việc tăng lệ phí lưu thông trên quốc lộ 1A để kiếm tiền thực hiện dự án mở rộng con đường này, từ thành phố Hà Nội đến Cần Thơ.

Đây là con đường huyết mạch nối liền ba miền nên có số lượng tai nạn giao thông cao nhất và thảm khốc nhất suốt nhiều năm qua. Theo lệnh của ông thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, dự án vĩ đại này phải được hoàn thành vào cuối năm 2016, với tổng chiều dài hơn 1400 cây số, mà theo bộ giao thông vận tải tính toán thì phí tổn sẽ lên đến hơn 6 tỷ Mỹ kim. Nhưng nếu so với dự án xe lửa cao tốc thì chi phí này là khá thấp, và nếu hoàn thành thì sẽ mang lại lợi ích kinh tế rất lớn.

Thế nhưng với tình trạng tham nhũng và rút ruột công trình đến mức báo động hiện nay, người ta khó có thể tin rằng dự án này sẽ hoàn tất trong vòng 4 năm, và sẽ có được phẩm chất tốt. Lý do là hàng loạt xa lộ chỉ có chiều dài vài chục cây số, với phí tổn lên đến hàng chục tỷ Mỹ kim, nhưng thi công ì ạch cả chục năm trời và mới hoạt động là đã xuống cấp thê thảm. Điển hình như xa lộ Trung Lương, Thăng Long hay Đông-Tây... được xem là hiện đại nhất nước nhưng chỉ sau vài trận mưa là ngập lụt hoặc lở loét khắp nơi.

Chính vì thế, với chiều dài 1400 cây số từ Hà Nội đến Cần Thơ, với hàng trăm cây cầu lớn nhỏ mà có thể nâng cấp trong vòng không đầy 5 năm thì quả là điều mơ tưởng vì con đường này chạy xuyên qua hầu hết các thành phố lớn, với nhà cửa gần như san sát nhau trên đường. Cho dù chỉ lấn mỗi bên một thước thôi, thì con số 6 tỷ Mỹ kim chỉ đủ bồi thường nhà cửa cho dân, chứ đừng nói là nới rộng cầu cống hay mở nhiều lằn xe.

Nhưng đây là hậu quả của vấn đề thiếu tầm nhìn xa. Lẽ ra dự án này phải được thực hiện hơn 20 năm trước, thay vì dồn công sức và tiền bạc vào con đường Hồ Chí Minh để đánh bóng huyền thoại kháng chiến chống Mỹ mà kết quả là con đường này bây giờ vắng như "chùa Bà Đanh". Thậm chí giới chủ xe đò thẳng thừng tuyên bố là sẽ bỏ nghề nếu như bị ép buộc phải xử dụng con đường đó vì không có bao nhiêu thị trấn hay thôn làng thì làm sao kiếm ăn được.

Và bây giờ thì ông Nguyễn Tấn Dũng muốn lấy lại uy tín bằng dự án nâng cấp quốc lộ 1, nhưng cũng thiếu tầm nhìn xa và thiếu luôn sự tính toán. Lý do là nếu biết nhìn xa trông rộng thì phải tính luôn việc nâng cấp đường hỏa xa vì thiết lộ này cũng xuống cấp trầm trọng và đang gây ra nhiều tai nạn thảm khốc. Và cũng như đường quốc lộ 1 được xây dựng từ thời Pháp thuộc, thiết lộ này đang lọt thỏm trong nhiều khu cư dân ở các thành phố.

Do đó, nếu biết tính toán thì vẫn giữ nguyên con đường quốc lộ 1A, chỉ tu bổ để biến thành đường trong thành phố mà không cần phải mở rộng. Thay vào đó là một tuyến đường mới, tránh xa các thành phố và có các đường tẻ vào các thành phố lớn mà Tây phương gọi là các exit. Tuyến đường mới sẽ gồm cả thiết lộ hai chiều và xa lộ nhiều lằn xe, chạy song song với quốc lộ 1 nhưng sẽ băng qua các vùng nông thôn. Điều này vừa giúp tiết kiệm chi phí bồi thường vì giá đất ở nông thôn rẻ hơn, vừa giúp phát triển các vùng nông thôn vì mang lại tiền bạc và công ăn việc làm.

Dĩ nhiên đây là một dự án lớn, có thể tốn vài chục tỷ Mỹ kim và mất cả chục năm mới hoàn tất. Nhưng khi hoàn tất, nó sẽ giúp cho sự thông thương của ba miền dễ dàng hơn, đặc biệt là với những đoàn tàu lửa hiện đại hơn, không còn phải đậu chờ các đoàn tàu ngược chiều nên có vận tốc nhanh hơn, rút ngắn được thời gian di chuyển từ Nam ra Bắc.

Điều đáng nói là dự án này chắc chắn sẽ rẻ hơn dự án tàu siêu tốc có phí tổn hàng trăm tỷ Mỹ kim nhưng hiệu quả kinh tế lại rất thấp. Nó cũng thực tiễn hơn dự án rà soát bom mìn có phí tổn lên đến 10 tỷ Mỹ kim và giúp cắt giảm rất nhiều tai nạn giao thông, bớt được áp lực đối với ngành y tế trong lãnh vực cấp cứu những người bị nạn.

Tuy nhiên, như đã nói ở trên, dự án tùy thuộc rất nhiều vào khả năng điều hành và cách tính toán của giới lãnh đạo. Điều quan trọng là phải có những người tài đức đảm nhận, chứ không thể giao cho những kẻ chỉ biết vơ vét cho đầy túi tham, bất chấp phẩm chất ra sao. Chẳng thà tốn kém một lần mà xài 100 năm, chứ không thể bỏ ra hàng chục tỷ Mỹ kim để làm xong rồi bỏ hoang hay phải tu bổ mỗi năm thêm vài tỷ đồng nữa.

Mà những chuyện này thì có vẻ bất khả thi với guồng máy điều hành đất nước hiện nay. Tuy nhiên đã lỡ chỉ dẫn cho đảng về dự án nói trên thì cũng nên nói thẳng luôn là đảng nên bước xuống để giao lại quyền lãnh đạo cho toàn dân. Khi đó thì may ra đất nước mới giải quyết được quốc nạn giao thông, và hàng loạt quốc nạn khác nữa!

Lê Phục Văn