Đề Xuất Tăng Mức Phạt Hành Chính Lên 200 Triệu Đồng: Một Bước Đi Sai Hướng, Tiềm Ẩn Bất Công Và Nguy Cơ Lạm Quyền

Bình Luận

Vào ngày 16 tháng 5 năm 2025, tại phiên thảo luận của Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính, bà Nguyễn Thị Xuân – Phó Giám đốc Công an tỉnh Đắk Lắk, đại biểu Quốc hội – đã đề xuất tăng mức phạt hành chính tối đa từ 75 triệu đồng lên từ 150 đến 200 triệu đồng. Theo bà Xuân, mức phạt hiện tại chưa đủ mạnh, cần phải “răn đe” hơn nữa. Mời quý thính giả nghe phần bình luận của Giao Phương Trần, thành viên Ban Biên Tập đài ĐLSN với tựa đề: “Đề Xuất Tăng Mức Phạt Hành Chính Lên 200 Triệu Đồng: Một Bước Đi Sai Hướng, Tiềm Ẩn Bất Công Và Nguy Cơ Lạm Quyền”qua sự trình bày của Vân Khanh để tiếp nối chương trình phát thanh tối hôm nay.

Giao Phương Trần

Nguyên tắc cơ bản trong pháp luật là tính tương xứng giữa hành vi, vi phạm và hình thức xử phạt. Vi phạm hành chính là những hành vi không cấu thành tội phạm, thường mang tính nhẹ, ví dụ như vi phạm giao thông, trật tự đô thị, hoặc sai sót trong hoạt động kinh doanh nhỏ. Trong khi đó, đề xuất tăng mức phạt lên tới 200 triệu đồng – tương đương 15 đến 20 tháng lương trung bình của người lao động Việt Nam – là điều không thể chấp nhận từ góc độ công lý và nhân đạo.

Không thể áp dụng một mức phạt gần bằng hoặc vượt qua các chế tài trong luật hình sự cho những vi phạm hành chính vốn được xem là ít nghiêm trọng hơn. Một hình phạt hành chính mà có khả năng đẩy người dân vào khủng hoảng tài chính không phải là một biện pháp răn đe hiệu quả, mà là biểu hiện của sự cưỡng chế bất công.

Pháp luật phải được phân biệt rõ ràng giữa vi phạm hành chính và tội phạm hình sự, tương ứng với hai hệ thống xử lý khác nhau: hành chính thì nhẹ, hình sự thì nghiêm. Việc tăng mức phạt hành chính lên tới mức 150–200 triệu đồng là làm lu mờ ranh giới pháp lý giữa hành chính và hình sự, đồng thời tạo ra sự mâu thuẫn trong hệ thống luật pháp.

Nếu nhà cầm quyền cho rằng có những hành vi, vi phạm cần xử lý nghiêm hơn, thì phải xem xét, phân loại lại hành vi nào đángđưa vàodiện tội phạm hình sự, thay vì gắn kết vào công việc của hành chính – vốn không có các cơ chế bảo vệ pháp lý đầy đủ cho người bị xử phạt (ví dụ: không có quyền có luật sư, không có phiên tòa công khai). Cơ chế hành chính không thể trở thành “lối tắt” để trừng phạt nặng nề mà không cần thông qua xét xử.

Một thực tế không thể phủ nhận là tại nhiều địa phương trên cả nước, tình trạng lạm quyền và tham nhũng trong giải quyết vi phạm hành chính vẫn còn phổ biến. Khi mức phạt hành chính càng cao, thì động cơ cho cán bộ thực thi lợi dụng quyền lực để gây sức ép, vòi vĩnh càng lớn. Việc nâng trần mức phạt lên 200 triệu đồng chẳng khác nào đặt thêm công cụ quyền lực vào tay những người có thể dùng nó để “đàm phán ngầm” với người vi phạm và đương nhiên, nó không đơn thuần chỉ là “kiếm thêm ổ bánh mì” như lãnh đạo ngành công an phân bua.

Trong một hệ thống còn thiếu cơ chế giám sát hiệu quả, việc này không chỉ đe dọa quyền lợi người dân, mà còn làm xói mòn niềm tin vào pháp luật và cơ quan công quyền.

Một trong những điểm bất cập của đề xuất này là không kèm theo tiêu chí rõ ràng về loại vi phạm nào có thể bị áp mức phạt tối đa. Nếu không có phân loại minh bạch giữa các mức độ vi phạm, sẽ dẫn đến tình trạng tùy tiện trong việc áp dụng pháp luật và người vi phạm bị xử lý nặng hay nhẹ phụ thuộc vào cảm tính hoặc mối quan hệ cá nhân.

Pháp luật không chỉ là công cụ kiểm soát xã hội, mà còn là giao ước giữa nhà cầm quyền và người dân. Một khi công cụ pháp luật trở nên quá nặng nề, không hợp lý và thiếu nhân văn, nó sẽ làm đứt gãy mối quan hệ tin cậy giữa người dân và nhà cầm quyền. Đặc biệt, ở những khu vực như Tây Nguyên – nơi bà đại biểu Nguyễn Thị Xuân đại diện – nhiều người dân vẫn đang sống trong điều kiện kinh tế khó khăn, trình độ hiểu biết luật pháp hạn chế. Việc áp dụng mức phạt cực cao vào các cộng đồng như vậy không những không tạo ra sự tuân thủ tốt hơn, mà còn đẩy họ vào tâm thế chống đối, hoài nghi và xa rời nhà cầm quyền.Một xã hội dân sự lành mạnh cần được xây dựng trên nền tảng pháp luật nhân văn, hợp lý và minh bạch, chứ không phải trên sự sợ hãi.

Đề xuất của bà đại biểu quốc hội Nguyễn Thị Xuân tuy xuất phát từ mục tiêu răn đe, nhưng lại dễ dẫn đến bất công và phản tác dụng. Một nhà nước pháp quyền không thể vận hành hiệu quả nếu công cụ pháp luật bị biến thành gánh nặng trấn áp hơn là nền tảng phục vụ người dân.Tăng cường pháp luật không có nghĩa là tăng cường hình phạt, mà là tăng cường sự công bằng, minh bạch và hợp lý trong thi hành pháp luật. Xã hội dân sự Việt Nam cần lên tiếng rõ ràng: “Răn đe” không bao giờ là cái cớ để làm tổn thương công lý.