CẦN MỘT CHỈ THỊ CHO LOÀI ĐỈA

Ngày 25.11.2011     

Lời dẫn: Trong vòng mấy thập niên qua, giới nông dân VN nói riêng, và đất nước VN nói chung, đã bị thiệt hại nặng nề vì những vụ thu mua những món hàng kỳ dị của giới lái buôn Trung Quốc. Hết ốc bươu vàng thì đến mèo, móng trâu, râu bắp... và bây giờ là đỉa, một động vật hút máu, sinh sản rất nhanh và rất khó tận diệt. Chúng tôi xin gửi đến quý thính giả bài viết dưới đây của anh Đào Tuấn, qua sự trình bày của chị Dian.

Hai năm 1997-1998 có thể xem là những năm tàn khốc nhất của đại dịch chuột. Theo số liệu của Cục Bảo vệ Thực vật, nếu năm 1996 dịch chuột "chỉ" tàn phá 262 ngàn mẫu hoa màu, thì đến năm 1997 đã tàn phá đến 573 ngàn mẫu hoa màu, trong đó có hơn 30 ngàn mẫu bị phá hoại ở mức độ hủy diệt hoàn toàn. Dư chấn của dịch chuột nặng nề nhất là vào năm 1998 khi diện tích bị phá hoại lên tới 677 ngàn mẫu.

Một giới chức ở An Giang sau này nhớ lại: "Chuột như những đội quân hùng mạnh kéo xuống cắn phá, không cây lúa nào ở Bảy Núi còn nguyên vẹn. Hầu hết ruộng lúa của nông dân An Giang đều bị chuột phá hại, mất trắng".

Những năm đó, khi ngủ người dân phải để cả đồ ăn trong mùng vì nếu để bên ngoài là chuột xơi hết ráo! Kênh Vĩnh Tế đầy dấu chân chuột chạy. Ngày ấy ở An Giang, đi đâu cũng nghe người dân kháo nhau: "Con chuột ăn cả trâu bò!". Chuột cắn phá mùa màng dữ dội, nhiều mảnh ruộng bị mất trắng, dân nợ nần do mất mùa, phải bán trâu bò để trả nợ ngân hàng.

Dịch chuột kéo dài suốt gần 5 năm, nghiêm trọng đến mức vào ngày 18/2/1998, Thủ tướng Chính phủ buộc phải có chỉ thị 09 về những biện pháp cấp bách phòng trừ chuột bảo vệ mùa màng. Chỉ thị nêu rõ "trước mắt là nghiêm cấm ngay việc săn bắt các loài thiên địch của chuột như mèo, trăn, rắn, chim cú... để xuất cảng, làm thực phẩm. Khuyến khích và phát động phong trào nuôi mèo, bảo vệ mèo trong toàn dân".

Chỉ thị do Phó Thủ tướng Nguyễn Công Tạn ký, thậm chí yêu cầu "xử lý thật nghiêm các vi phạm về săn bắt các thiên địch của chuột để xuất cảng và làm thực phẩm, đặc biệt cấp bách hiện nay là việc săn bắt trộm, vận chuyển và buôn bán mèo qua biên giới".

Ngay cả chính phủ vào lúc bấy giờ cũng nhận thấy rằng, một trong những nguyên nhân của dịch chuột kinh hoàng là bởi những con mèo, thiên địch của chuột, đã bị những thương lái Trung Quốc mua vét đến con cuối cùng.

Bây giờ phó thủ tướng Tạn đã về hưu. Và giới nông dân đã quên ngay câu chuyện cảnh giác. Cũng chưa có bất cứ một cơ quan nhà nước nào trả lời câu hỏi "Tại sao" việc thương lái Trung Quốc vơ vét mèo vào những năm 1990. Cũng không ai có ý kiến sau khi họ tiếp tục vơ vét những loại hàng "hiếm" sau này: thớt nghiễn, móng trâu, rễ hồi, râu ngô non, ốc bươu vàng, đồng vụn, cáp quang, gỗ sưa, và bây giờ là đỉa.

Chỉ rất nhanh sau khi thương lái Trung Quốc bắt đầu vơ vét đỉa, những cảnh báo đã thành sự thật. Những cánh đồng bây giờ đã lúc nhúc đỉa. Và bây giờ, sau khi thu được vài đồng bạc lẻ, giới nông dân sẽ phải chi ra rất nhiều tiền để tiêu hủy cho được giống vật "của nợ" mà ít hôm trước họ còn nuôi với ý định làm giàu.

Muốn tiêu diệt đỉa, người ta phải đào hố chôn, rồi rắc vôi bột. Hoặc mua hóa chất về phun. Ngay cả việc tẩm xăng đốt cũng phải làm thật tỉ mỉ vì những tế bào còn sót lại của con đỉa cũng có thể sinh sản ra những con đỉa mới. Cuộc tiêu diệt đỉa sẽ tốn công và tốn của hơn rất nhiều so với việc làm cho chúng sinh sôi nhung nhúc khắp các cánh đồng từ Nam chí Bắc.

Những lời cảnh báo đã ngay lập tức được các nhà khoa học đưa ra khi thương lái Trung Quốc mua vét những con đỉa đầu tiên. Nhà khoa học A nói đỉa sinh sôi, phá hoại, gây tác hại không khác gì ốc bươu vàng. Nhà kinh tế học B nói ngay khi thương lái bỏ đi, nông dân sẽ lại lỗ vốn với những chi phí để tiêu diệt giống vật của nợ, làm sạch ruộng đồng.

Duy chỉ có những nhà quản lý C là vẫn yên lặng từ đó đến giờ.

Khó có thể trách những người nông dân là tham lam, mặc dù việc nuôi đỉa, hoặc ốc bươu vàng, rùa tai đỏ thực sự là một hành vi đánh bạc đối với môi trường sống, được biện minh bằng chuyện áo cơm.

Nhưng cơ quan quản lý đã ở đâu? Hay là họ đợi đỉa nhung nhúc gây đại dịch như đại dịch chuột để đưa ra chính sách mua đỉa của nông dân để cứu vãn ruộng đồng, giống như việc phải thu mua ốc bươu vàng với giá 20 ngàn đồng một ký.

Dịch ốc bươu vàng đã phải mất 1 thập niên mới thấy được hậu quả. Và gần 4 thập niên sau vẫn chưa khắc phục hết thiệt hại. Nhưng vấn đề đáng nói không chỉ là những thiệt hại vì những cánh đồng nhung nhúc đỉa, một loài vật hút máu, mà sẽ còn có thêm những sinh vật nào sắp được vơ vét, hoặc cho nhập vào Việt Nam trong sự im lặng đầy khó hiểu của cơ quan quản lý.

Sau mười mấy năm, có lẽ phải cần thêm một "chỉ thị 09" để áp dụng cho loài đỉa.

Đào Tuấn