Sự kiện: Năm nay thế giới kỷ niệm 80 năm Liên Hiệp Quốc ra đời. Câu hỏi đặt ra là cần phải thay đổi để phục vụ nhân loại hay nên dẹp bỏ....
Kịch Bản
TH- Chào chị ML và anh HD. Hiện nay Đại Hội Đồng LHQ đang họp ở New York, TH Đề nghị chúng ta nên tìm hiểu về tổ chức quốc tế này xem họ nói gì và làm gì. Anh chị có đồng ý không?
ML- Chào anh TH và anh HD. ML tán đồng. Nghe đâu TT Mỹ đã có bài diễn văn trước Đại Hội Đồng rồi đấy.
HD- HD cũng đồng ý. Hy vọng lần họp này LHQ sẽ có những cải tổ quan trọng, chứ như hiện nay thì LHQ bị chỉ trích rất nhiều. Vậy theo anh TH thì chúng ta nên bắt đầu từ điểm nào trước?
TH- Theo TH thì chúng ta nên xem nghị trình họp họ đã công bố, ắt sẽ biết họ bàn luận về điều gì, từ đó có thể tìm hiểu nội dụng các cuộc thảo luận ấy. Theo TH biết thì chủ đề năm nay là: “Better together: 80 years and more for peace, development and human rights” — tức là “Cùng nhau làmtốt hơn: 80 năm và hơn nữa vì hòa bình, phát triển và nhân quyền.”
Người chủ tọa và điểu hành phiên họp của ĐHĐ lần này là bà Annalena Baerbock, một người Đức.
ML- Chà, Bà chủ tọa này có nhiệm vụ điều phối phiên họp, xác định các ưu tiên chương trình, và bảođảm tranh luận diễn ra có trật tự và hiệu quả coi bộ không dễ đâunha!
HD- Như thế ĐHĐ đã đưa ra nghị trình làTuần lễCao điểm (High-Level Week) kéo dài từ 22 đến 30 tháng 9, với sự tham gia của nhiều nguyên thủ quốc gia. TT. Mỹ Donald Trump là nhân vật phát biểu đầu tiên đấy. Phần diễn đàn phát biểu chung (General Debate) từ 23 đến 29/9, phần này các quốc gia trình bày quan điểm về tình hình quốc tế và ưu tiên của mình. Rồi đến cáchội nghị chuyên đề (side events) bàn về khí hậu, tài chính, trí tuệ nhân tạo (AI), y tế, bình đẳng giới vân vân.
TH- Đúng như anh HD đã tóm tắt, các chủ đề bao gồm: Biến đổi khí hậu, tài chánh và hệ thống tài chánh đa phương.Quy định vềAI và quản trị công nghệ mới.Y tế toàn cầu, bệnh không lây và sức khỏe tâm thần.Bình đẳng giới và quyền phụ nữ.Xung đột quốc tế và an ninh, Cải cách Liên Hiệp Quốc hệ thống đa phương. TH chú trọng nhất đến điểm sau cùng này là phải cải tổ LHQ.
ML- ML thấy người ta nói rất nhiều đến biến đổi khí hậu, đa số cho rằng vì con người sử dụng than đá, dầu lửa.... nên thải ra khí carbonic làm nóng địa cầu, nên phải loại bỏ thứ nhiên liệu này để thay bằng nhiên liệu xanh, nhiên liệu sạch. Có người lại cho rằng điều ấy không đúng, trong ấy có TT Mỹ Donald Trump, ML chẳng hiểu mô tê gì, nên không biết ai đúng ai sai cả.
HD- Đây là lãnh vực khoa học rất phức tạp, liên quan đến cấu trúc của vũ trụ chứ không chỉ có ở bề mặt của quả đất này. Sự hiểu biết của con người về vũ trù còn rất hạn chế, đa số những kết quả thu lượm được qua các cuộc nghiên cứu còn rất mù mờ, cho nên sự bất đồng là lẽ tự nhiên. HD nghĩ chúng ta không nên bàn đến những chủ đề phức tạp, mà hãy nói đến cái lõi của LHQ thì hay hơn. Anh chị nghĩ thế nào?
TH- Đúng vậy. TH tạm tóm gọn như sau: Cái lõi của LHQ là Hội đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc có 15 thành viên. Trong ấy có 5 thành viên Thường Trực (Permanent Members) cố định là Hoa Kỳ, Nga (Russia), Trung Cộng (China) Trước kia là Trung Hoa Dân Quốc, Vương quốc Anh (United Kingdom), và Pháp (France) và 10 thành viên thường trực (Elected Members) được Đại Hội Đồng bầu bằng phiếu kín.Cần ít nhất 2/3 số phiếu của các nước thành viên LHQ để trúng cử, với nhiệm kỳ 2 năm.Số lượng phân bổ theo khu vực5 ghế cho Châu Phi và Á Châu Á -Thái Bình Dương. 1 ghế cho Đông Âu. 2 ghế cho Châu Mỹ Latinh vàCaribe. 2 ghế cho Tây Âu và các nước khác. Không nước nào được tái cử ngay lập tức, mà phải cách ít nhất 1 nhiệm kỳ. Nhiệm kỳ (2025), thành viên gồm: Algeria, Đan Mạch, Hy Lạp, Hàn Quốc, Sierra Leone, Slovenia, Guyana, Ecuador, Mozambique và Nhật Bản.
ML- ML Thắc mắc về quyền phủ quyết của một trong 5 nước Thành Viên Thường Trực có từ khi nào và tại sao lại có cái quyền kỳ quặc và phản dân chủ này?
HD- Theo HD biết thì khi thành lập LHQ năm 1945 (sau Thế chiến II), các nước thắng trận yêu cầu có cơ chế bảođảm quyền lợi để họ chịu tham gia vào một tổ chức chung.Nếu không có quyền phủ quyết, Mỹ, Liên Xô (nay là Nga), Trung Cộng, Anh, Pháp đã không ký vàoHiến Chương LHQ, và tổ chức có thể đã không ra đời được. Như thế mục đích ban đầu là để ngăn xung đột trực tiếp giữa các cường quốc lớn, vì nếu một nước lớn phản đối gay gắt thì quyết định của LHQ sẽ không thể thi hành.
TH- Đúng như thế. Điều bất cập bắt đầu tứ đó là (1) Mất cân bằng dân chủ: chỉ 1 phiếu phủ quyết có thể chặn hàng chục phiếu ủng hộ (trong khi Đại hội đồng LHQ theo nguyên tắc “mỗi nước một phiếu”). (2) Lạm dụng: các nước Thành Viên Thường Trực thường dùng quyền phủ quyết để bảo vệ lợi ích riêng (ví dụ: Nga phủ quyết liên quan đến Ukraine; Mỹ phủ quyết nghị quyết về Israel–Palestine). (3) Thiếu đại diện: Cấu trúc năm 1945 không phản ánh thế giới ngày nay (ví dụ: không có nước châu Phi nào trong HĐThường Trực trong khi dân số lục địa này chiếm 1/6 nhân loại).
ML- Qua những điều hai anh vừa nêu ra, thì đã có những đề nghị hoặc giải pháp nào gỡ bỏ cái gút thắt làm bế tắc sinh hoạt của LHQ chưa?
HD- Đã có một số đề nghị như sau: (1) Mở rộng Hội đồng Bảo an: thêm thành viên thường trực (Ấn Độ, Nhật Bản, Đức, Brazil.... một số nước châu Phi) để phản ánh thực tế toàn cầu. (2) Giới hạn quyền phủ quyết: chỉ áp dụng trong các vấn đề an ninh cốt lõi, không áp dụng với vi phạm nhân quyền, tội ác chiến tranh, hoặc ngăn cản viện trợ nhân đạo. (3) Cơ chế “phủ quyết kép”: một nước muốn phủ quyết thì phải được ít nhất một thành viên khác ủng hộ, tránh tình trạng “một mình chặn cả thế giới”. và (4) Trách nhiệm giải trình: nghị quyết năm 2022 của Đại Hội Đồng (sau khi Nga phủ quyết về Ukraine) quy định: nếu một nước dùng quyền phủ quyết, thì Đại hội đồng sẽ họp để xem xét và chất vấn.
TH- Đúng như anh HD đã nói đến các đề nghị, nhưng việc thay đổi lại rất khó, đến nay chưa thấy áp dụng những đề nghị vừa nói, vì quyền phủ quyết được ghi vào Hiến chương LHQ. Muốn sửa đổi, cần có sự đồng thuận của cả 5 thành viên Thường Trực, Mà chính 5 thành viên này lại là những nước được hưởng lợi từ quyền phủ quyết này, thực tế gần như không thể tự họ đồng ý cắt bỏ.Do đó, các cải cách hiện nay mới dừng ở mức “giảm tác động” hoặc “tăng tính minh bạch”, chứ chưa thay đổi tận gốc rễ được.
ML- Tóm lại theo ML thì quyền phủ quyết trong nhiều trường hợp phản dân chủ và đi ngược lại nguyên tắc “bình đẳng giữa các quốc gia”. Tuy nhiên, nó vẫn tồn tại vì đó là “cái giá” để giữ các cường quốc ngồi chung một bàn. Nhiều học giả coi nó như “sự đánh đổi giữa hiệu quả và công bằng”: không công bằng, nhưng giúp tránh chiến tranh trực tiếp giữa các siêu cường. Tức là “vũ như cẩn” = “vẫn như cũ” thôi!
HD- Theo HD thì nên xóa bàn làm lại từ đầu mới được, chứ cứ lằng nhằng thế này chỉ tốn tiền mà chẳng làm được việc gì ra hồn cả!!!
No comments:
Post a Comment