Tiến bộ vượt bực của công nghệ “Trí tuệ Nhân tạo”, AI, đã đưa nhân loại bước vào một kỷ nguyên mới, với những tiện ích chưa từng thấy, nhưng cũng kèm theo những hiểm nguy khó lường.
Trong chuyên mục BÌNH LUẬN hôm nay, kính mời quý thính giả theo dõi bài viết của THẾ VŨ, thành viên Ban Biên Tập đài ĐLSN, tựa đề “Trí tuệ Nhân tạo – Kỷ nguyên Mới của Nhân loại”, sẽ do Miên Dương trình bày sau đây...
Năm 2025 vừa qua sẽ được ghi nhớ như một bước ngoặt lịch sử của Trí Tuệ Nhân Tạo– AI, không phải vì những lời quảng cáo xưng tụng hào nhoáng mà vì AI đã thật sự bước ra khỏi phòng thí nghiệm để đặt chân vào mọi ngõ ngách của đời sống con người. Từ kinh tế, khoa học, chính trị cho đến tâm lý cá nhân, AI không còn là một công cụ phụ trợ mà đã trở thành một “tác nhân”tạo ảnh hưởng quan trọng. Những gì diễn ra trong năm 2025 cho thấy nhân loại đã bước qua một lằn ranh mới, nơi mà tốc độ phát triển của máy móc bắt đầu vượt khỏi giới hạn suy nghĩ thông thường của con người.
Trước hết, bước tiến gây chấn động nhất trong năm 2025 là sự thay đổi cán cân quyền lực toàn cầu về AI. Trong nhiều năm, Hoa Kỳ giữ vị thế độc tôn với các mô hình hàng đầu và số lượng đầu tư khổng lồ. Nhưng chỉ trong một thời gian ngắn, Trung Cộng đã chứng minh rằng ưu thế không chỉ nằm ở tiền bạc mà còn ở chiến lược. Việc các công ty Trung Cộng tung ra những mô hình AI “mã nguồn mở”, miễn phí và có phẩm chất cao, đã làm rung chuyển cảlãnh vực công nghệ này. Lần đầu tiên, AI không còn bị khóa chặt trong tay một số tập đoàn phương Tây, mà được phổ biến rộng rãi như một thứ hàng hóa công cộng. Điều này vừa thúc đẩy nghiên cứu, vừa làm gia tăng cạnh tranh, đồng thời đặt ra câu hỏi về việc ai sẽ kiểm soát chuẩn mực đạo đức và hướng đi lâu dài của công nghệ này.
Song song đó, năm 2025 cũng đánh dấu thời điểm AI bắt đầu “biết suy nghĩ”. Các mô hình suy luận không còn trả lời máy móc, mà có khả năng phân tích, lập luận và tự điều chỉnh để tìm ra lời giải cho những vấn đề phức tạp. Việc AI đứng đầu trong các kỳ thi toán học quốc tế hay hỗ trợ phát hiện tri thức mới trong khoa học không chỉ mang tính biểu tượng. Nó báo hiệu AI đã vượt qua giai đoạn “bắt chước ngôn ngữ” để bước sang giai đoạn suy nghĩ những vấn đề trừu tượng. Đây chính là điểm khiến nhiều nhà khoa học vừa lạc quan vừa lo ngại, bởi vì một khi máy móc có thể tự cải tiến, ranh giới kiểm soát của con người sẽ ngày càng mong manh.
Một bước tiến khác cũng không thể bỏ qua là sự chuyển hướng chính sách mạnh mẽ của các cường quốc, đặc biệt là Hoa Kỳ. Trong năm 2025, ưu tiên “an toàn và kiểm soát” dần nhường chỗ cho khẩu hiệu “chiến thắng cuộc đua”. Hàng trăm tỷ đô-la được đổ vào hạ tầng cơ sở vê dữ liệu, trung tâm điện toán và năng lượng, tạo nên một cơn sốt đầu tư chưa từng thấy. AI trở thành trụ cột chiến lược, gắn liền với an ninh quốc gia và vị thế địa chính trị. Tuy nhiên, tốc độ này cũng kéo theo một số hệ quả nghiêm trọng: môi trường bị tổn hại, luật lệ bị nới lỏng, và các cộng đồng địa phương phải gánh chịu rủi ro. Cuộc chạy đua không còn thuần túy công nghệ, mà đã mang dáng dấp của một canh bạc chính trị.
Về mặt kinh tế, năm 2025 chứng kiến AI hút gần như toàn bộ dòng vốn đầu tư công nghệ. Các tập đoàn lớn vừa là nhà đầu tư, vừa là khách hàng của nhau, tạo nên một vòng xoáy tài chính khép kín. Giá trị thị trường tăng vọt, nhưng đi kèm là nỗi lo “bong bóng” – có thể sụp đỗ bất chừng. Khi chỉ một số ít công ty chi phối phần lớn thị trường, bất kỳ cú “bước hụt” nào cũng có thể gây chấn động dây chuyền. AI vì thế vừa được ca tụng như động cơ tăng trưởng, vừa bị cảnh báo như một điểm yếu có tính cách “hệ thống” của kinh tế toàn cầu.
Đáng lưu tâm hơn cả là tác động của AI lên đời sống tinh thần con người. Trong năm qua, AI không chỉ viết, vẽ hay tính toán, mà còn lắng nghe, trò chuyện và trở thành nơi gửi gắm cảm xúc. Nhiều người, đặc biệt là giới trẻ, đã xem chatbot như một người bạn tâm tình. Những bi kịch xảy ra cho thấy AI không còn là một phương tiện “trung hòa” mà đã phản chiếu cách con người thiết kế và sử dụng nó. Khi ranh giới giữa hỗ trợ và thay thế bị xóa nhòa, câu hỏi đạo đức trở nên cấp bách hơn bao giờ hết.
Từ những bước tiến ấy, nhìn sang năm mới, có thể phỏng đoán rằng 2026 sẽ là năm của sự điều chỉnh và va chạm. Một mặt, AI sẽ tiếp tục thâm nhập sâu hơn vào khoa học, y tế, giáo dục và quốc phòng, với hiệu quả ngày càng rõ rệt. Các mô hình suy luận sẽ mạnh hơn, nhanh hơn và ít tốn kém hơn, khiến AI trở thành công cụ phổ thông giống như điện hay internet. Mặt khác, áp lực xã hội sẽ buộc các chính phủ phải siết lại khung pháp lý, đặc biệt trong các lĩnh vực liên quan đến trẻ em, lao động và sức khỏe tâm thần.
Năm tới cũng có thể chứng kiến sự phân cực rõ rệt hơn giữa các cấu trúc của AI. Một bên là các mô hình mở, lan tỏa rộng rãi nhưng khó kiểm soát; bên kia là các hệ thống đóng, được quản lý chặt chẽ nhưng tập trung quyền lực. Cuộc giằng co này sẽ không chỉ quyết định hướng đi của công nghệ này, mà còn phản ánh lựa chọn giá trị của từng xã hội.
Năm 2026 sẽ không chỉ là câu chuyện AI có thể làm được gì, mà là con người dám và muốn để AI làm đến đâu. Chính ở điểm ấy, tương lai không nằm trong phương cách tính toán, mà nằm trong sự tỉnh táo và trách nhiệm của nhân loại./.
No comments:
Post a Comment