Nhạc sĩ Lê Thương

Danh Nhân Nước Việt

Thưa quý thính giả,

Một nhạc sĩ thời tiền chiến được xem là một trong những nghệ sĩ tài danh của nền tân nhạc, người đã đóng góp phong phú cho kho tàng nhạc Việt với hàng trăm ca khúc, trong số đó có 3 trường ca bất hủ mang tên Hòn Vọng Phu đã đi vào lòng người suốt nhiều thập niên qua, và 3 bài trường ca này sẽ sống mãi trong lòng của giới mộ điệu.

Trong chuyên mục Danh nhân nước Việt tuần này, chúng tôi xin gửi đến quý thính giả bài “Nhạc sĩ Lê Thương” của Việt Thái qua giọng đọc của Minh Nguyệt để chấm dứt chương trình phát thanh tối hôm nay

Nhạc sĩ Lê Thương tên thật là Ngô Đình Hộ, sinh ngày 8/1/1914 tại phố Hàm Long, Hà Nội, cha mẹ là nghệ sĩ cổ nhạc, nên đam mê nhạc từ thuở nhỏ và thường ca hát cùng bè bạn trong thời gian đi học ở trường Nhân Bắc tại Hà Nội.

-Năm 1935, sau khi tốt nghiệp Ngô Đình Hộ dạy học tại Hà Nội, sau đó chuyển về dạy ở trường Trung học Ngô Quyền, Hải Phòng.

-Năm 1941, ông di chuyển vào Nam, cư trú ở tỉnh Bến Tre.

-Năm 1943, ông về Sài Gòn sinh sống.

-Năm 1945, trở lại Bình Đại, Bến Tre, tham gia kháng chiến chống Pháp, bị bắt vào tù.

-Năm 1948, ông được trả tự do.

-Từ năm 1954 đến 1975: Ông là giáo sư dạy môn Sử Địa tại một số trường trung học ở Sài Gòn, và là giáo sư dạy Pháp văn của trường Petrus Ký vào thập niên 1960. Ông cũng là công chức làm việc tại Trung tâm Học liệu của Bộ Giáo dục, đồng thời là giảng viên của Trường Quốc gia Âm nhạc và Kịch nghệ Sài Gòn.

Ông là một trong những nhạc sĩ Việt Nam đầu tiên viết tân nhạc với bài "Bản Đàn Xuân" khi còn ở miền Bắc, và sau đó sáng tác các nhạc phẩm: "Tiếng Đàn Đêm Khuya", "Một Ngày Xanh", "Trên Sông Dương Tử", "Thu Trên Đảo Kinh Châu".

Sau khi vào Nam, ông phổ thơ nhiều bài như: "Lời Kỹ Nữ" (thơ Xuân Diệu), "Lời Vũ Nữ" (thơ Nguyễn Hoàng Tư), "Bông Hoa Rừng" (thơ Thế Lữ), "Ngậm Ngùi" (thơ Huy Cận) và "Tiếng Thu" (thơ Lưu Trọng Lư) .v.v.

Ông cũng là người đầu tiên viết truyện ca, để lại những ca khúc hay như "Nàng Hà Tiên", "Lịch Sử Loài Người", "Hoa Thủy Tiên"... Và đặc biệt hơn cả, là 3 trường ca "Hòn Vọng Phu" được xem như một trong những tác phẩm nổi tiếng của tân nhạc Việt Nam.

-Sau năm 1975, ông ngừng hoạt động văn nghệ và bị mất trí nhớ vào đầu thập niên 1990.

-Ngày 17/9/1996, ông từ trần tại Sài Gòn. Hưởng thọ 82 tuổi.

*****

Lê Thương là một trong những nhạc sĩ thời tiền chiến có nhiều ca khúc được ca sĩ hải ngoại chọn trình diễn trong các chương trình văn nghệ. Có lẽ tinh thần dân tộc chan chứa trong các ca khúc do ông sáng tác ngay từ thời tân nhạc VN còn chịu ảnh hưởng của dòng nhạc Tây phương, khiến cho tác phẩm của ông có sức sống lâu dài.

Chính ông là người đi tiên phong trong nền tân nhạc VN bắt đầu từ cuối thập niên 1930. Có thể vì ông là giáo sư dạy sử nhạc của trường Quốc gia Âm nhạc và Kịch nghệ, nên ông khai thác nhạc Tây phương đưa vào nhạc Việt, nên dòng nhạc của ông đều phản ảnh tâm hồn bình dị, đơn giản nhưng du dương thanh thoát.

Ông thường phổ nhạc qua các bài thơ, nhưng ca khúc nổi tiếng nhất, và cũng là một trong những nhạc phẩm được xem là quan trọng của nền tân nhạc Việt là Trường ca Hòn Vọng Phu. Đây là bản nhạc kịch, dùng nhạc Tây phương để diễn tả một truyện cổ tích dân gian. Bài trường ca gồm 3 bản viết như một Tam Đoạn Kịch.

Hòn Vọng Phu là một sự tích, được truyền tụng sâu rộng trong dân gian tại một số quốc gia trong vùng Đông Nam Á, với hình ảnh người đàn bà chung thủy bồng con, chờ chồng thời gian lâu dài bị hóa đá. Ca khúc Hòn Vọng Phu 1 chịu ảnh hưởng từ Chinh Phụ Ngâm của bà Đoàn Thị Điểm, diễn tả tâm trạng đau thương, bi thiết của một người thiếu phụ có chồng đi chinh chiến, phải cam chịu nỗi cô đơn chiếc bóng.

Hòn Vọng Phu còn được giới cao niên xem như một nhạc phẩm bất hủ trong số những tuyệt tác của nền tân nhạc như: Thiên Thai, Bến Xuân, Bên Cầu Biên Giới .v.v. Nghe Hòn Vọng Phu sẽ cảm thấy bản trường ca dạt dào tình cảm, giống như sống lại thời chinh chiến nhưng chan hòa tình tự dân tộc. Nó diễn tả tuyệt diệu của một sự tích dân gian, một bi kịch đã được truyền tụng từ đời này sang đời khác.  

Ngày nào người ta còn nhắc đến hình ảnh thiếu phụ chờ chồng, hay ca khúc Hòn Vọng Phu còn vang vọng, thì ngày đó tên tuổi nhạc sĩ Lê Thương vẫn còn bay lượn trong tâm thức của người Việt. Kính chào vĩnh biệt nhạc sĩ tài hoa mang tên Lê Thương.