Võ sư Đặng Thông Trị

Danh Nhân Nước Việt

Kính thưa quý thính giả,

Aikido xuất phát từ nước Nhật, nhưng môn võ này du nhập vào Việt Nam từ nước Pháp chứ không phải từ Nhật. Môn phái này được truyền bá vào Việt Nam nhờ hai anh em ông Đặng Thông Trị và Đặng Thông Phong.

Trong chuyên mục “Danh nhân nước Việt” tuần này, chúng tôi xin gửi đến quý thính giả bài “Võ sư Đặng Thông Trị” của Việt Thái qua giọng đọc của Minh Nguyệt để chấm dứt chương trình phát thanh tối hôm nay.

Võ sư Đặng Thông Trị sinh năm 1928 tại Huế. Thời trung học, ông thọ giáo với võ sư Vũ Bá Oai thuộc môn phái Hàn Bái Đường, được anh rễ là bác sĩ Nguyễn Anh Tài, một đệ tử chân truyền của võ sư Oai và cũng là một nhân vật nổi tiếng trong võ lâm thời bấy giờ đích thân truyền dạy. Sau khi đậu tú tài toàn phần, Đặng Thông Trị qua Pháp học luật tại Đại học Sorbonne (Paris), tốt nghiệp vào năm 1952.

Trong thời gian lưu trú tại Pháp, Đặng Thông Trị ghi danh học võ Judo và Aikido với võ sư Abe Tadashi và Nakazono Mutsuro. Nhờ năng khiếu bẩm sinh và cố gắng trau dồi, ông được các võ sư Nhật tận tâm truyền thụ tuyệt học.

-Năm 1957, ông được võ sư Nakazono mời làm phụ tá dạy môn Aikido ở miền nam nước Pháp.

-Năm 1958, ông trở về nước đem sở học truyền đạt lại cho thanh thiếu niên Việt Nam. Do chưa có điều kiện mở võ đường, ông được bác sĩ Nguyễn Anh Tài dành một số giờ tại Hội Võ Thuật Hàn Bái để ông truyền bá môn phái Aikido. Ông đặt tên nơi này là võ đường Thiên Tân.

-Năm 1960, ông được mời dạy tại Trung tâm Huấn luyện Thanh niên ở đường Nguyễn Trãi, Chợ Lớn. Đến cuối năm, Đạo đường Aikido được xây dựng tại số 94 đường Phan Thanh Giản. Kể từ đó Hội Hiệp Khí Đạo Việt Nam chính thức ra mắt và thu hút thanh thiếu niên ghi danh tập luyện.

-Đầu năm 1961, võ sư Nakazono Mutsuro 8 đẳng Aikido đến Việt Nam đóng góp công sức vào việc xây dựng và phát triển phong trào Aikido. Đến giữa năm 1962, ông về nước sau khi đào tạo nhiều huyền đai Hiệp Khí Đạo như: Bác sĩ Thái Minh Bạch, Lê Xuân Long, Nguyễn Thành Nhơn, Bùi Duy Cảnh, Trần Kính và Đặng Thông Phong .v.v.

-Từ năm 1962, võ sư Đặng Thông Trị đã không ngừng đào tạo các huấn luyện viên nhằm xiển dương môn phái Hiệp Khí Đạo. Trong khoảng thời gian này xảy ra sự kiện tranh chấp giữa môn phái Judo và Aikido, nhưng với tư cách vừa là võ sư Judo, vừa là võ sư Aikido và nhờ vào đức độ cùng với uy tín cá nhân, ông đã thành công trong việc hòa giải, tránh thiệt hại  trong làng võ Việt. 

-Năm 1964, ông được trường Nhu Đạo Monterey California, Hoa Kỳ, mời dạy môn Nhu đạo. Trước khi rời Việt Nam, ông đã trao Đạo đường Aikido cho người em ruột là võ sư Đặng Thông Phong, và giao Trung tâm Thể dục Thể hình lại cho võ sư Bùi Duy Cảnh đảm trách. Đến cuối năm 1964, võ sư Nakazono Mutsuro đến Việt Nam chấm thi, ông Bùi Duy Cảnh, Trần Kính và Đặng Thông Phong được thăng lên Huyền đai Nhị đẳng. Bác sĩ Nguyễn Anh Tài, Đặng Văn Phát và cô Nguyễn Thị Ngọc Chi được mang Huyền đai Nhất đẳng.

-Năm 1965, võ sư Đặng Thông Trị tìm đến Đại sư Tohei Koichi ở Hawai để học thêm đòn thế Aikido. Võ sư Trị được Đại sư Tohei xem là ưu tú, và được chọn làm phụ tá huấn luyện cho nhiều môn sinh quốc tịch khác nhau. Trong thời gian này, ông học được bí quyết khí công Thiên Cân Trụy của Aikido.

Tại Monterey California, ngoài môn Nhu đạo, võ sư Trị còn dạy thêm môn Hiệp Khí Đạo. Theo dự kiến, ông chỉ lưu lại Cali một thời gian rồi trở về nước, nhưng thời gian sau, ông lui về quy ẩn tại Sacramento, lập ra võ đường nhỏ đặt tên Trung tâm Giáo dục Võ đạo, nhận một số môn sinh hạn chế. Võ sư Trị vẫn thường xuyên liên lạc chặt chẽ với Tổng đàn Aikikai Hombu Dojo, và ông được phong lên cấp bằng Huyền đai Lục đẳng.

Võ sư Đặng Thông Trị từ trần tại Sacramento vào ngày 12/10/1995, hưởng thọ 67 tuổi.

Ông là người Việt Nam đầu tiên được ghi tên vào cuốn Bách khoa Từ điển Aikido của nhà báo Stanley A. Praning.

*****

Môn phái Aikido, còn được gọi là Hiệp Khí Đạo, được sáng lập bởi Tổ sư Uyeshiba Morihei. Ông sinh ngày 14/12/1883 tại Nhật Bản và qua đời ngày 26/4/1969. Ông là người phát triển Aikido từ cuối năm 1920 cho đến năm 1930, qua sự tổng hợp các môn võ cổ truyền mà ông đã học được.

Tên gọi Aikido được tạo nên bởi 3 chữ: “Ai” là hòa hợp, “ki” là khí, và “do” là đạo.

“Aiki” được giải nghĩa là "cảm giác bản thân và đối thủ hòa làm một và hợp với vũ trụ". “Ai” trong Aikido còn có nghĩa là "từ ái”. Chủ trương của Aikido không tranh chấp, lấy nhu hóa giải cương, dùng sức người mà đánh người

Người học võ đều biết 3 thuật ngữ: Võ thuật, Võ học và Võ đạo. Võ thuật là kỹ thuật dùng đòn thế để chiến đấu. Hệ thống hóa đòn thế vào một quy trình có lý luận chặt chẽ, được gọi là Võ học, còn Võ đạo là yếu tố dẫn dắt người tập luyện thể hiện khí phách hào hiệp và tinh thần thượng võ.

Võ sư Đặng Thông Trị được giới võ thuật Aikido thương mến và ca tụng vì kiến thức võ học thâm sâu, cùng với tấm lòng thành dành cho mọi người. Ông là bậc thầy khả kính trong làng võ Việt, nhất là Hiệp Khí Đạo, môn võ tiêu biểu cho lòng nhân ái. Ông là niềm hãnh diện và tự hào của giới võ thuật Việt Nam.